Özet:
Bir tiyatro yönetmeni, sahnelenmek için yazılan oyun metnini yeniden yorumlayarak
o metne hayat veren kişidir. Rejisör, yazınsal olan metni sahneleme metnine yani
görsel metne çevirir. Yönetmen, rejilerini yaparken çeşitli sahneleme tekniklerinden
yararlanır ve tiyatronun tüm araçlarını birarada kullanarak sahnede kollektif bir sanat
ortaya çıkarır. Bir oyunda yönetmen; oyun metni, oyuncu, dekor, kostüm, ışık,
müzik, ses ve efekt gibi öğelerin hepsini imgeleminde oluşturduğu dünyaya hizmet
edecek şekilde organik bir yapı içinde kullanır. Benzetmeci, Göstermeci, Epik ve
Grotesk reji teknikleri ile sahnelenen oyunlar, yönetmenlerinin izleyicilere o oyunlar
aracılığı ile seslenmesinde kullandıkları biçemleri bünyelerinde barındırmaktadır.
Benzetmeci biçim, oyundaki herşeyin sanki gerçekmiş gibi izleyicilere aktarılmaya
çalışıldığı yöntemdir. Bu türde oyunlar sahneleyen rejisörler, sahnede her ne
oluyorsa, oyuncularının içselleştirmesini ve sanki gerçek hayatlarında
yaşıyormuşcasına oynamalarını ister. Tiyatronun tüm araçları bu açıdan kullanılır ve
tasarlanır. Göstermeci üslup ve onun daha gelişmiş hali olan Epik ve Grotesk
yöntemler ise Benzetmeci anlayışa karşıdır. Sahnede olup biten her şeyin bir
oyundan, tiyatrodan ibaret olduğunu savunur. Bu üslupta oyun sahneleyen rejisörler,
sahnelenen oyunların kurmaca bir dünya olduğunu benimser. Oyunları izleyen
seyircilerinde bunun farkına varabilmesi için mutlaka sahneledikleri oyunlarda
kullandıkları çeşitli tekniklerle gerçekliği kırarlar. Yabancılaştırmayı bünyesinde
barındıran Grotesk Tiyatro ve Epik Tiyatro yöntemleriyle sahnelenen oyunları
izleyen seyirciler, oyundan sonra eserde verilen mesajları sorgular ve düşünür.
Bu çalışmada, Türk Tiyatrosu’nun en önemli yönetmenlerinden biri olan Ayşenil
Şamlıoğlu’nun sahnelediği oyunlarda kullandığı reji uygulamaları bu çerçevelerden
değerlendirilmiştir. Şamlıoğlu’nun sahnede oluşturduğu kurmaca dünya içinde hangi
teknikleri kullanarak gerçekliği kırdığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma
sonucunda, Ayşenil Şamlıoğlu’nun sahnelediği oyunlarda kullandığı reji
tekniklerinin analiz edilmesiyle ortaya çıkan tespitler, tiyatro oyuncuları ve geleceğin
yönetmen adayları için yol gösterici bir rehber olacaktır.
