Abstract:
Edebiyatla bağı olan dram sanatı ile performans ve sahneleme ile bağı olan tiyatro sanatı
tanımlamalara bakılmaksızın birbirlerinin yerine kullanılmaktadır. Bu iki terimin keyfi
kullanımın yerine birbirlerini tamamlayan ilişki üzerinde durulması daha önemlidir.
Alman teorist Hans Thies Lehmann bu iki sanat türünün ilişkisi üzerinde durmuş ve bu
ilişkiye Postdramatik Tiyatro eserinde yeni kural ve değerler tanımlamıştır. Lehmann bu
tanımlamaları yaparken tarihsel öncü akımlardan başlayarak çağdaş İngiliz tiyatrosuna
kadarki dönemleri, oyunları ve oyun yazarlarını inceler ve postdramatik tiyatro teorisini
ortaya atar. Lehmann‘ın eserine dayanarak bu çalışma öncü akımlara, 1990 ve sonrası
İngiliz tiyatrosunun özelliklerine, In-Yer-Face tiyatrosu ve yeni gelişmelere bağlı
kalarak dramatik yapıdaki değişikleri irdeler. Bu tez, öncü akımların, 90 dönemi
tiyatrosunun ve postdramatik tiyatronun belirleyici özellikleri ve faktörleri aracılığıyla
dramatik ve postdramatik tiyatro tarihini araştırır ve bileşimsel bir sistem geliştirir. Bu
tezin amacı 20. Ve 21. yüzyılda postdramatik tiyatronun dinamizmini, değişikliklerini,
eleştirel amacını, sosyo politik önemini ve etkilerini analiz etmektir.
Tezin ilk bölümünde tarihi boyunca önemli dönemlere ve oyunlara tanıklık etmiş 1990
ve sonrası İngiliz tiyatrosu ve In-Yer-Face (Suratına Tiyatro) dönemleri ve bu
dönemlerin etkileri detaylı bir şekilde çalışılmıştır. Tezin ikinci bölümü Hans Thies
Lehmann‘ın çalışmasına başvurarak postdramatik tiyatro ve postdramatik performans
kavramlarını analiz edilmektedir.
Tezin ücüncü bölümü postdramatik tiyatronun belirleyici özelliklerinin açıklanması ile
devam eder ve bu belirleyici özellikler dikkate alınarak Martin Crimp‘in Attempts on
Her Life (1997) ve Face to the Wall (2002) oyunları ―Martin Crimp‘in Postdramatik
Tiyatrosunda Öznenin Yapıbozumu ve Hiyerarşik Olmayan Yapı‖ başlığı altında ve
Simon Stephens‘ın Pornography (2007) adlı oyunu ―Simon Stephens‘ın Postdramatik
Tiyatrosunda Konu Bütünlüğü Eksikliği ve Karakter Yapıbozumu‖ başlığı altında
çalışılmıştır.
Tezin dördüncü bölümü postdramatik faktörleri açıklığa kavuşturur ve bu faktörlere
başvurularak Sarah Kane‘in oyunları Crave (1998) ve 4.48 Psychosis (2000) ―Sarah
Kane‘in Postdramatik Tiyatrosunda Şiddet, Acı ve Arınma‖ başlığı altında, Mark
Ravenhill‘in Faust is Dead (1997) ve Pool (No Water) (2006) oyunları ise ―Mark
Ravenhill‘in Postdramatik Tiyatrosunda Zaman, Uzam, Beden ve Medya Yapıbozumu‖
başlığı altında çalışılmıştır. Sonuç olarak bu çalışma, açık bir şekilde geleneksel yapıları ve alışılagelmiş dramatik
kuralları yapı bozumuna uğratan, yeni tiyatro estetiklerine yeni kural ve yapıları ekleyen
oyun yazarlarını, oyunlarını ve bu oyunların performanslarını tanımlamıştır.
Geliştirilmiş yeni kavram ve stratejiler, Hans Thies Lehmann‘ın Postdramatik Tiyatro
(2006) çalışmasında ortaya koymuş olduğu postdramatik tiyatronun belirleyici
özellikleri ve faktörleri sayesinde, 20. ve 21. yüzyılda sahnelenen bazı oyunlarda
kavranmıştır. Bu kavram ve stratejiler Martin Crimp, Simon Stephens, Sarah Kane ve
Mark Ravenhill‘in oyunlarına bağlı kalınarak analiz edilmiştir. Bu çalışma, 1990 sonrası
İngiliz tiyatrosuna yön veren bu yazarların oyunlarındaki postdramatik özellikleri ele
alan dünyadaki ilk tez çalımasıdır. Bu yönüyle çalışmamız alana yenilik getirmekte ve
bilimsel katkı sağlamaktadır.