KENTSEL DÖNÜŞÜM UYGULAMALARININ ‘SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK’ İLKESİ AÇISINDAN İRDELENMESİ KADIKÖY FİKİRTEPE ÖRNEĞİ

Abstract

Teknoloji ve ekonomi alanındaki gelişmelere bağlı olarak küresel olarak ekolojik yapının değişimi de kaçınılmaz olmaktadır. Teknoloji ve ekonomi sektörlerindeki gelişmelerin, çevre bilincinden uzak biçimde gerçekleşmesi toplumsal açıdan ciddi sorunlar yaratabilmektedir. ‘Sürdürülebilirlik’ kavramı yaşam için gerekli alanları, en alt düzeyden başlayarak, çevresel etkinin en az seviyeye çekildiği, kaynak plânlamasının uygun ve etkin biçimde yapıldığı, arazi kullanımlarının çevresel bilinç çerçevesinde düzenlendiği bütüncül bir yaklaşımdır. Bu doğrultuda küresel olarak birlikte hareket edilmesi ve gelecek nesillere yaşanabilir sağlıklı ve güvenli kentler bırakılabilmesi amacıyla çalışmalar yapılmaktadır. Kentlerin ekonomik ve sosyal açıdan kullanıcılarına sağlamış olduğu faydalar göç olgusunu gündeme getirmiştir. Kırsal alanlarda yaşayanların ekonomik sıkıntı ve tarım alanlarının yetersizliği gibi faktörlerin etkisiyle daha büyük kentlere göç etmeye başlamasıyla birlikte kentler kullanıcıları yeterli sayı ve kalitede yapılar sunamaz duruma gelmiştir. Kentsel dönüşüm olgusu, yukarıda zikrettiğimiz nedenlerin yanında, birçok farklı faktörlerin etkisiyle de gerçekleşmesi kaçınılmaz olmuştur. Birinci Endüstri Devrimi sonrasında, İngiltere ve Avrupa’da, hızlı bir şekilde, sanayi kentlerinin ortaya çıkması, Fransız Devrimi’nin, Aristokrasinin insanlar üzerindeki kontrolünü kaybetmesi sonrası, kırsaldan sanayi kentlerine nüfus akışını hızlandırmıştır. Bunun sonucu, alt yapı yetersizliği içinde hızla büyüyen kentler ortaya çıkmıştır. Buna benzer bir şekilde, özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra, mekanizasyonun tarıma girmesiyle, kırsal kesimden kentlere akan nüfus hareketi sonucu, altyapısız iskân bölgeleri ve gecekondu tipi yerleşim yerleri, kentlerde sağlıksız yapılaşma bölgelerinin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Mevcut kentlerin periferik bölgelerine, kontrolsüz bir şekilde yerleşen nüfusun barındığı iskân bölgeleri, aynı zamanda, tabii afetlerin olumsuz etkilerine de maruz kalacak alanlar üzerinde çoğu kez yer bulmuştur. Sel, dolayısıyla su baskınları, Deprem Kuşakları üzerindeki yapılaşmalar ayrıca önemli bir kentsel dönüşüm gerekçesi olabilecek faktörleri ortaya çıkarmıştır. İlerleyen ve gelişen ekonomik ve sosyal yapının içinde kalan sağlıksız ve güvenlik açısından problemli, ekonomik ömrünü doldurmuş eski yapılaşmaların olduğu yerleşim yerleri, kentsel dönüşümün ilgi alanlarını oluşturmuştur. Bu tezin amacı ‘kentsel dönüşüm’ kavramının mimarlık ve şehircilik literatüründe yer alan tanımı, amacı ve boyutlarının araştırılarak, son yıllarda insanlık geleceği açısından önem kazanan ‘sürdürülebilirlik’ kavramının kentsel dönüşüm süreci ix açısından incelenmesidir. Bu amaçla ilk olarak kentsel dönüşüm kavramı tüm yönleriyle incelenmiştir. Sonrasında sürdürülebilirlik kavramı ve sürdürülebilirlik ile kentsel dönüşüm arasındaki ilişki açıklanmıştır. Kentsel dönüşümde sürdürülebilirlik ölçütleri ve ilgili göstergeler incelenmiştir. Son olarak Fikirtepe Kentsel Dönüşüm Projesi sürdürülebilirlik açısından değerlendirilmiştir. İncelenen örnekler ve literatür taraması sonucu elde edilen veriler sonuç bölümünde yorumlanmıştır.