Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne Geçiş Sürecinde Batı Felsefesinin Etkisi

Abstract

Hepimizin kabul edeceği gibi amaçlı insan eylemlerinin arkasında bu eylemi önceleyen ve belirleyen unsur en geniş manada fikirlerdir. Bilimsel araştırma süreçlerinden de anımsayacağımız gibi teoriden bağımsız gözlem nasıl mümkün olamıyorsa, çağ, dönem, devir ya da toplumsal sahneyi değiştiren eylemlerin de arkasında ve zemininde, onlara meşruiyet sağlayacak fikirlerin olduğunu varsaymak gerekir. Biz bu konuşmada Türkiye Cumhuriyetinin temel amaçlarına etki eden felsefi düşünce, gelenek ya da kurumların varlığını sorgulayacağız. Cumhuriyetin yakın sahnesi malum Osmanlı’daki Islahat hareketleri, Tanzimat ve nihayetinde II. Meşrutiyet dönemidir. Bu dönemde, yani Osmanlı’da etkin, kurumsallaşmış bir felsefi hareketin varlığı söz konusu mudur; yoksa neredeyse jön Türklerde olduğu gibi eğitimlerini yurtdışında, özellikle Fransa’da tamamlamış bir takım münevverlerin tekil çabaları mı bu değişimi belirlemiştir? Ana sorunumuz budur. Konuşmamızın sonunda varacağımız tezleri baştan ortaya koyalım: İlk tezimiz “Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşuna etki eden fikir mücadelelerinin arkasında bir felsefe geleneği yoktur” tezi olacaktır.