AHMET HAMDİ TANPINAR’IN HİKÂYE VE ROMANLARINDA MEKÂN TASVİRİ

Abstract

Türk edebiyatının önemli isimlerinden olan Ahmet Hamdi Tanpınar, yaşadığı dönem itibariyle 600 yıllık imparatorluğun çöküşüne ve Millî Mücadele ruhu ile kurulmuş Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk adımlarına tanıklık etmiştir. 1923 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinden mezun olan Tanpınar, edebî sahadaki eğitiminin yanı sıra kuvvetli bir gözlemci ve düşünürdür. Edebiyat, tarih, resim, musiki, politika, sosyoloji, folklor alanlarına yönelik bilgi birikimini aktardığı hikâye ve romanlarında okura hem çok yakın hem de aslında çok uzakta kalmış bir zamanın kapılarını aralayarak geniş bir perspektiften gözlem yapabilme olanağı sunar. Tanpınar’ın, yaşadığı dönemdeki açmazlara dayanarak oluşturduğu kahramanlar ile kurguladığı yapı, değişim-dönüşüm içerisindeki topluma uyum sağlamakta zorlanan bireyin derinden hissettiği yabancılaşma ve bununla gelen yalnızlaşma açısından hayli zengindir. Bu yabancılaşma ve yalnızlaşmanın tesiri ile iç dünyasına yönelmiş, düşünce gücü zengin, yüksek kültürlü, hemen her konuda tereddütleri olan, genellikle travmalı kahramanlar kurgulamayı tercih eden Tanpınar; eserlerinde kahramanların duygu durumlarıyla örtüşecek mekânlar tertip eder. Gerek kahramanın duygu durumunun yansıması gerekse öykünün ana omurgasının teşekkülü bakımından Tanpınar’ın eserlerindeki en önemli ögelerden olan mekân; tasvir tekniğinin sağladığı imkânla özgün tablolar olarak karşımıza çıkar. Yer yer öykünün önüne geçip tüm dikkati üzerinde toplayan mekânlar, Tanpınar’ın detayı merkeze alarak ortaya koyduğu bakış açısı ile inceleme açısından geniş bir saha sunar. Bu bakımdan tasvir, Tanpınar’ın hikâye ve romanlarında önemli bir misyona sahiptir. v Bu çalışmada, Tanpınar’ın hikâye ve romanlarında bolca kullanılmış olan mekân tasvirleri iç mekânda dükkân, kahvehane, konak, lokanta ve otel-pansiyon; dış mekânda ise bağ-bahçe, istasyon ve sokak-mahale çerçevesinde incelenmiştir.