SOSYOEKONOMİK STATÜNÜN YEME FARKINDALIĞI VE BESİN SEÇİMİNE ETKİSİ

Abstract

Bireylerin besin seçiminde ve yeme farkındalıklarında birçok sosyal ve çevresel faktör rol oynamaktadır. Sosyoekonomik statünün bireylerin besin seçimlerine ve diyet kalitelerini etkileyebileceği vurgulanmaktadır. Mevcut çalışma, sosyoekonomik statü ile yeme farkındalığı ve besin seçimi arasındaki ilişkiyi değerlendirmek amacıyla İstanbul’da yaşayan 18-65 yaş aralığındaki 319 gönüllü birey (163’ü erkek, 156’sı kadın) ile yürütülmüştür. Katılımcıların yeme farkındalıkları yeme farkındalığı ölçeği (YFÖ) ve besin seçim motivasyonları ise besin seçim testi (BST) ile değerlendirilmiştir. Lise ve altı eğitim düzeyine sahip bireylerin YFÖ puan ortalaması 98,4±15,4 iken lisans ve üzerinde eğitim seviyesine sahip bireylerin puan ortalaması 104,8±14,8 olarak saptanmıştır (p=0,000). Çok düşük gelir durumuna sahip bireylerin YFÖ puan ortalamaları diğer gelir gruplarına kıyasla anlamlı düşük bulunmuştur (p=0,001). Eğitim seviyelerine göre incelendiğinde ise lise ve altında eğitim düzeyine sahip bireylerde düşünmeden yeme, duygusal yeme, yeme kontrolü, yeme disiplini ve bilinçli beslenme YFÖ alt boyut puanları lisans ve üzerinde eğitim almış olan bireylere kıyasla anlamlı düşük bulunmuştur (p<0,05). Yüksek gelir düzeyine sahip bireylerin YFÖ alt boyutlarından düşünmeden yeme ve yeme disiplini puan ortalamaları çok düşük gelir düzeyine sahip bireylere kıyasla anlamlı yüksek çıkmıştır (p=0,030). Duygusal yeme ve dış etmenlerden etkilenme alt boyut puan ortalamalarının ise çok düşük gelir düzeyinde olan bireylerde diğer gelir düzeylerinde olan bireyler ile karşılaştırıldığında anlamlı düşük olduğu bulunmuştur (p<0,05). Katılımcılar BST motivasyonları açısından incelendiğinde lisans ve üzerinde eğitim almış olan katılımcıların sağlık, aşinalık, doğal içerik ve ağırlık kontrolü alt boyutlarından almış oldukları puanların lise ve altı eğitime sahip bireyler kıyasla anlamlı yüksek olduğu saptanmıştır (p<0,05). BST fiyat alt boyutunun gelir seviyesi çok düşük olan grupta diğer gruplara kıyasla anlamlı yüksek olduğu bulunmuştur (p=0,000). Çalışmamızda gelir düzeyine göre bireylerin besin seçimini etkileyen en önemli motivasyonun fiyat olduğu, eğitim seviyesine göre ise sağlık aşinalık doğal içerik ve ağırlık kontrolü olduğu saptanmıştır. Eğitim seviyelerine göre gruplar arasında besin öğesi tüketimlerinin yeterliliği açısından anlamlı bir fark saptanmamıştır. Ancak lisans ve üzeri eğitime sahip bireylerde YFÖ puanları ve BST alt boyutları ile bazı besin öğesi alımları arasında korelasyon saptanmıştır. Gelir seviyesine göre incelendiğinde ise bu grupta demir mineralinin tüketiminin diğer gelir seviyelerine göre anlamlı yüksek olduğu saptanmıştır. Sosyoekonomik statü bireylerin yeme farkındalığı ve besin seçim motivasyonlarını etkilemektedir. Özellikle düşük eğitim ve gelir seviyesine sahip bireylerde yeme farkındalığının arttırılması için ücretsiz eğitimler verilmesinin bu noktada katkı sağlayacağı düşünülmüştür. Bununla birlikte gruplar arasındaki yeme farkındalığı ve besin seçim motivasyonlarının besin tüketimine olan etkisinin daha iyi gözlemlenebilmesi için daha büyük gruplarla yapılacak çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.