Abstract:
Dijital bağımlılığın 3-6 yaş arası çocuklar üzerindeki etkilerinin çeşitli değişkenler
bağlamından incelenmesini amaçlayan bu çalışmada, İstanbul ilindeki okulöncesi
eğitim kurumlarında görev yapan 15 öğretmenle yüz yüze görüşmeler yapılmıştır.
Yapılan görüşmelerde elde edilen ses kayıtlarının dökümleri alınmış ve elektronik
ortamda düzenlenmiştir. Çalışmada öncelikle katılımcıların 3-6 yaş çocuklarının
gelişim özellikleri ve dijital araçları kullanma durumları konusundaki görüşleri
arasındaki benzerlikleri ortaya çıkarmak üzere Kelime Korelasyon analizi yapılmıştır.
Çocuk gelişimi bölümü kökenli iki öğretmenin görüşleri ile mesleki deneyim süresi 5
yıldan fazla olan öğretmenlerin görüşleri arasında yüksek düzeyli korelasyonlar
gözlenmiştir. Devamında, dökümler incelenmiş ve katılımcıların ürettikleri kodlar
belirlenmiştir. Katılımcılar tarafından oluşturulan kodlar, benzer özelliklerine göre bir
araya getirilerek kategoriler altında toplanmıştır. Kategoriler temalarla
ilişkilendirilerek sunulmuştur.
Yapılan görüşmelerden elde edilen veri çözümlendiğinde, katılımcıların, günümüzün
önemli sorunları arasında yer alan dijital bağımlılık ve bunun 3-6 yaş grubu çocuklar
üzerindeki etkileri konusunda ifade ettikleri görüşlerin, araştırma sorularıyla paralellik
arz edecek biçimde 11 tema altında toplanmasına karar verilmiştir. İlk tema genel
olarak öğrencilerin sosyal davranış özelliklerine ilişkin öğretmen görüşlerini içerirken,
ikinci tema bilişsel davranış özelliklerini, üçüncü tema da öğrencilerin psikomotor
davranış özelliklerine ilişkin görüşleri içermektedir. Dördüncü tema okulöncesi
öğretmenlerinin 3-6 yaş çocuklarının dijital araç kullanımına ilişkin genel görüşlerine
odaklanırken, beşinci tema yoğun dijital araç kullanımının çocukların davranışlarına
olan etkilerini incelemektedir. Altıncı tema dijital araç kullanımının çocukların sosyal
gelişimleri üzerindeki etkilerini incelerken, yedinci tema bu etkileri bilişsel gelişim
bağlamında, sekizinci tema da psikomotor gelişim bağlamında incelemektedir.
Dokuzuncu tema 3-6 yaş arası çocukların ideal dijital araç kullanma süresine ilişkin
öğretmen görüşlerine yönelik iken, onuncu tema dijital araç kullanımının çocuklar
üzerindeki olumsuz etkisini araştırmaktadır. On birinci ve son tema da öğretmenlerin
dijital araç kullanımına ilişkin önerilerine odaklanmaktadır.
İstanbul ilinde görev yapan, okulöncesi ve çocuk gelişimi öğretmenliği kökenli
katılımcıların görüşleri incelendiğinde, 3-6 yaş grubu çocukların, içinde yaşanılan
çağın gereklerine uygun bir biçimde fiziksel, bilişsel, duyuşsal gelişim davranışları
gösterdikleri, dijital araçlarla zaman geçirme süreleri arttıkça çocuklarda istenmeyen
kimi davranış farklılıklarının gözlendiği, dijital araç kullanım sürelerinin belli bir
sınırda tutulduğunda ise çocukların bilişsel ve duyuşsal gelişimlerine katkı
sunabileceğini düşündükleri söylenebilir. Çalışma bir bütün olarak
değerlendirildiğinde, erken dönem çocukları bir bütün olarak ele alması ve dijital araç
xvi
kullanımına ilişkin detaylı sonuçlara ulaşması nedeniyle araştırmanın ilgili alanyazına
katkı sunduğu, bu nedenle önemli olduğu düşünülmektedir.