Abstract:
ILO, 2015 raporlarına göre dünyada her 15 saniyede; 1 işçi, iş kazaları veya meslek hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Yeterli ve gerekli önlemler alındığında iş kazalarının %98, meslek hastalıklarının ise %100 oranında önlenebileceği tespit edilmiştir. İş kazalarının önlenebilmesi veya en az seviyeye indirilebilmesi amacıyla geçmişten günümüze birçok çalışmalar, değişmeler ve düzenlemeler yapılmıştır. Ancak sonuçlara bakıldığında yapılmış çalışmaların yetersiz olduğu görülmektedir. Bireyler hayatlarını devam ettirmek ve belli başlı temel ihtiyaçlarını sağladıktan sonra, gelecekleri için güvenli bir zemin hazırlamak isterler. Yapılan hareketler sonucu ve gelecekteki hareketlerin şartlarını oluşturan, asıl değerler ve görüşler ile çalışanlara aktarımını sağlayan semboller, kurallar, gelenekler ve yöntemler toplamı kültürü oluşturur. Bu durumda sorun çözülmesine yönelik en önemli çalışma, asıl etken olan “insan faktörü” kavramıdır. İnsan faktörü kavramında; “güvenlik kültürü” kavramı oluşumu, bireyde güvenlik bilincinin oluşumu sağlanması mühimdir. Güvenlik kültürü kavramı ilk olarak1987 yılında Çernobil’de oluşan nükleer kazadan sonra kullanılmıştır. Yapılmış araştırmalar sonucunda iş kazalarına engel olacak güvenli bir çalışma alanı sağlanmasında pozitif güvenlik kültürünün önemli bir etken olduğu görülmüştür. Yapılan bu çalışmada güvenlik kültürü alanında yapılan etkin ve pozitif çalışmalara değinilmiştir. İlaveten güvenlik kültürü modelleri incelenerek açıklamaya ve çalışımına ile uygulama yollarına gidilmiştir. Güvenlik çalışmalarında, güvensiz ortama sebep olan sorunlar ve bu sorunların uluşturduğu sonuçlar mevcuttur. Sorunlar; kök sorun ve hayalet sorun olarak 2 başlık altında incelenmiştir. Hayalet sorun; bir ya da birden fazla nedeni olan tüm sorunlara denir. Bu tanımdan yola çıkılarak; her sorun bir hayalet sorundur ve hayalet soruna sebep olan nedenler ise; kök sorundur. Hayalet soruna sebep olan nedenler, o nedenlerin tekrar sebep olan neden ya da nedenleri mevcuttur. Nedenle ise dolaylı ya da direkt olarak sonuca etken olmaktadır. Bu çalışmada kök sorun ile hayalet sorunun genel özelliklerine değinilmiştir. Ayrıca görünen diğer sorunlar ile birbirinden bağımsız sorunlardan da bahsedilmiştir. Kök – neden analizi kavramı açıklanmış ve amaçları tanımlanmıştır. Neden – sonuç ilişkisi kurularak temele inilmiştir. İlişkilerle bağdaştırılarak, iş güvenliği kültüründe kavramlar belirlenerek kök – neden – sonuç ilişkileri kurulmuş ve güvenlik bilinci oluşumundan söz edilmiştir. Sonuç bölümünde ise; var olan oluşum eksikliği ve bu eksikliğin giderilmesi için öneriler sunulmuştur.
