YURTİÇİ TASARRUF EĞİLİMLERİ, AÇIK MİMARİ VE REGÜLASYONLARIN PORTFÖY YÖNETİM SEKTÖRÜ ÜZERİNE ETKİLERİ TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Abstract

Kolektif portföy yönetimi hizmeti veren Portföy Yönetim Şirketleri (PYŞ) yurtiçinde tasarrufların profesyonel şekilde yönetilmesi, gelişimi ve dolayısıyla sürdürülebilir ekonomik büyüme ile sermaye piyasalarının gelişimi açısından büyük öneme sahiptir. Türkiye’de ilk PYŞ’nin kurulması (1997) ve Sermaye Piyasası Kurulundan (SPK) lisans almasından bu yana 25 yıl geçmiş bulunmaktadır. 2022 yılı sonu itibarıyla ise Türkiye’de portföy yönetim sektöründe 48 şirket faaliyet göstermektedir. Sektörün ulaştığı toplam büyüklük ise 2022 yılı sonu itibarıyla 1.546 Milyar TL’te ulaşmıştır. Ekonomik gelişimin ölçümünde en yaygın olarak tercih edilen kriter, Gayri Safi Milli Hasıladaki (GSMH) gelişimdir. Bu sebeple de büyüklüğü GSMH’ya oranla değerlendirmek yerindedir ve bu büyüklüğün 2022 yılı sonunda GSMH’ya oranı %10.3’e yükselmiştir. Yurtiçinde yerleşik PYŞ’lerin yönetimi altındaki oldukça sınırlı miktardaki yurtdışı kaynaklı portföy haricinde sektörün yönettiği tüm portföy, yerli bireysel ve tüzel kişililerin yatırım ve birikimlerinden oluşmaktadır. Dolayısıyla yurtiçi tasarrufların seyri, bankacılık sektöründe mevduatların gelişiminin seyrine benzer bir etkiyi portföy yönetimi sektörünün yönettiği toplam portföy büyüklüğü üzerinde de göstermektedir. Bununla beraber sektörde yine bankacılık sektöründeki resme benzer şekilde konsantrasyon oranının yüksekliği göze çarpmaktadır. İlk beş büyük bankanın (Bir kamu ve dört özel banka) sermayedarı veya ilişkili olduğu PYŞ’ler 2022 yılı sonu itibarıyla, sektörün yönettiği toplam portföy büyüklüğünün yaklaşık %66’sını yönetmektedir. Tezin kapsamını oluşturan 2013 ile 2022 yılları v arasında üç kamu sermayeli PYŞ (Ziraat, Halk ve Vakıf), Ziraat PYŞ çatısı altında birleşmiştir. Ancak 2013 ile 2018 yılları arasında henüz bu birleşme gerçekleşmediğinden, sektörde konsantrasyonun incelenmesi sadece en büyük dört özel PYŞ kapsamında analiz edilmiştir. Yurtiçi tasarrufların gelişim seyri, açık mimari neticesinde artan rekabet ve regülasyonların zaman içerisinde yurtiçi portföy yönetim sektörü üzerinde farklı etkileri olması beklenebilir. Bu anlamda; ana işkollarından olan bireysel emeklilik ve otomatik katılım sistemlerine sağlanan teşviklerin devamı, bankacılık sektöründe özellikle Türk Lirası (TL) cinsi likidite göstergesi sayılabilecek kredi mevduat oranlarının gelişiminin yatırım fonları büyümesi üzerine etkileri sektöre etki edecek alanlardır. Tezin amacı; seçilmiş finansallar ve makro ekonomik göstergelerin, sektörün özkaynak karlılığı üzerinde etkilerini tespit etmek ve sektörde konsolidasyon olasılığını belirlemeye çalışmaktır. Bu tezde; Türkiye’de Portföy Yönetim sektörü ile ilgili mevzuat, yurtiçi tasarrufların seyri ve sektör dinamikleri üzerine etkileri ile sektörün finansal analizi yapılarak, sektörde konsolidasyon ihtiyacı olup olmadığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu amaçla, çeşitli kamu kuruluşları tarafından açıklanan verilere ve ağırlıklı olarak Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) tarafından açıklanan portföy yönetim sektörüne ve PYŞ’lere ait verilere dayanarak analizler yapılmış; neticesinde düşük karlılık ve yüksek konsantrasyon oranı sebebiyle, sektörde konsolidasyon beklenmesinin olası olduğu sonucuna varılmıştır.