SİYASİ ANTLAŞMALAR ÇERÇEVESİNDE TÜRK-SOVYET İLİŞKİLERİ

Abstract

15. yüzyılın sonlarından itibaren Karadeniz’in kuzeyindeki bölgelerde başlayan karşılıklı ilişkiler, iki dünya gücü için kader belirleyici hale geldi. Ancak en büyük karşılaşma, Birinci Dünya Savaşı’nda gerçekleşti. İki millet arasındaki düşmanlık, asırlardır devam eden bir sorundu ve savaş sırasında da kendisini gösterdi. Rusya, Kafkas Cephesi’nde doğu illerinin birçoğunu işgal etti ve sıcak denizlere inme politikasını gerçekleştirmek için mücadele etti. Ancak Türkiye’nin yardımına Çanakkale Savaşı yetişti ve burada olağanüstü mücadele ile büyük bir zafer kazanıldı. İngiliz ve Fransızlar Çanakkale’yi ne denizden ne de karadan geçemediler. Müttefikleri olan çarlık Rusya’sına yardım gitmedi ve 1917’de Ekim Devrimi ile birlikte Rusya savaştan çekilmek zorunda kaldı. O dönemde Osmanlı Devleti de birçok cephede kayıplar yaşıyordu. 1918’de İtilaf Devletleri ile imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması sonucu Osmanlı Devleti savaştan çekildi. Ancak bu ateşkesin şartları Anadolu halkı için çok ağır olmasından dolayı Mustafa Kemal Paşa’nın başlattığı yeni mücadele Anadolu’daki mazlum ve Müslüman halk için bir kurtuluş yolu oldu. Batılı büyük devletlere karşı yapılacak yeni özgürlük mücadelesinde Anadolu halkının bütünlüğünün yanında dışardan da bazı devletlerin yardımına ihtiyaç duyulmuştur. Türkiye ve Sovyetler Birliği, emperyalist devletlere karşı verdikleri mücadeleyle ortak bir amaca sahip oldukları için dostça bir ilişki kurmuşlardır ve bu ilişki, her iki devlet için yeni bir dönemin başlangıcını işaret etmektedir. Türkiye ile Sovyetler Birliği 1919-1939 yılları arasında ki ilişkileri siyasi antlaşmalar çerçevesinde bu araştırmada incelenecektir. Özellikle Bolşevik Devrimi, Brest Litovsk Antlaşması, 1921 Moskova Antlaşması, 1923 Sovyetler Birliği’nin Lozan Barış Antlaşması Politikası, 1925 Dostluk ve Tarafsızlık Antlaşması, 1927 Türk-Sovyet Ticaret Antlaşması, 1929 Litvinov Protokolü, Türkiye’de Sosyalist ve Komünist faaliyetler ve son olarak iki ülkenin İkinci Dünya Savaşındaki durumları ele alınacaktır. Bu çalışmamızda, özellikle siyasi ilişkileri ana hatlarıyla ele almaya çalışacağız