ENDÜSTRĠ MĠRASI KAPSAMINDA YER ALAN YAPILARDA ĠġLEV DEĞĠġĠKLĠĞĠNĠN MEKAN VE KĠMLĠK ALGISI ÜZERĠNE ETKĠLERĠ HAKKINDA BĠR ARAġTIRMA ĠSTANBUL ÖRNEĞĠ

Abstract

Endüstri yapıları, toplumsal geliĢimin ve teknolojik ilerleyiĢin tarihsel dıĢavurumunda, sadece mimari düzen ve fiziksel mekân kurgusu bakımından değil aynı zamanda kentsel entegrasyonu ile birlikte oluĢan bölgesel yapılaĢmaya ve sosyo-kültürel yapıya olan etkileri bakımından da korunması gerekli varlıklardır. Sanayi devrimi ile kent içerisinde veya çeperlerinde üretilen endüstri yapıları 1950‟li yıllardan itibaren geliĢen teknolojiye adapte olamama, üretimlerinin zaman içerisinde tercih değerini kaybetmesi veya kamu idaresi politikaları sebebiyle ekonomik avantajlarını yitirmesi gibi sebeplerle terk edilmiĢ, iĢlevlerini sürdürememiĢlerdir. Bu alanlar endüstrileĢmenin ve toplumsal ilerleyiĢin Ģahitleri olarak endüstri mirası kapsamında koruma altına alınmıĢtır. Endüstriyel yapıların toplumsal sanayi hareketini ifade eden mekanlar olmasının yanı sıra toplumsal hafızanın da önemli bir unsuru olduğu unutulmamalıdır. Kültürel değerlerin aktarılmasında fiziksel çevrenin rolü kadar sosyal değerlerin etkisi de önemlidir. Bu bakımdan endüstri mirası yapılarının gelecek kuĢaklara aktarılmasında, belirlenen yeni iĢlevin özgün kimlik unsur ve değerlerini yok etmeden varlık bulması önem taĢımaktadır. ÇalıĢma alanının ve analiz örneklerinin Ġstanbul Ġli kapsamında yürütülmesinde; Ġstanbul‟un ülkenin endüstriyel geliĢiminde önemli bir ağırlık noktası olması ve bu sebeple endüstri yapılaĢmasının da diğer kentlere kıyasla daha yoğun ve daha çevre etkileĢimli olması öncelikli sebeplerdir. Ayrıca, endüstri mirası kapsamında toplumsal bellek unsuru olarak yer bulan bu yapı ve alanlar, günümüzde iĢlevsel değerini koruyamasalar da büyüyen kent içerisinde konum olarak ekonomik değerlerini korudukları görülmektedir. Bu bağlamda örnek seçilen yapılara kazandırılan yeni iĢlevin toplumsal belleğin sürdürülmesi ve günümüz yaĢantısında yeni kimlikleri ile edindikleri sosyal ve vi ekonomik değerin kullanıcının mekân ve kimlik algısı değerlendirmesi ile analizi amaçlanmıĢtır. Tez çalıĢması; endüstri mirası kapsamında bulunan, kent içerisinde yüksek yapılaĢmanın ve nüfus yoğunluğunun bulunduğu bölgelerde yer alan, toplumsal hafızada önemli bir yere sahip ve yeni iĢlevleri ile yaĢamında devam eden örnekler belirlenerek, yeni iĢlev kullanıcılarının yapıların tarihsel kimliğini mekân algısı üzerinden ölçerek analiz etmektedir. Bu kapsamda yeniden iĢlevlendirilen endüstri mirasının mekan ve kimlik algısı değerlendirilmesinde bütüncül bir yaklaĢımla ele alınabilmesi amacıyla okuma, literatür ve mevzuat araĢtırması, örnek incelemesi ve ölçek çalıĢması ile değerlendirme yöntemi sunulmuĢtur. Ölçek çalıĢmasında Bomonti Bira Fabrikası (Bomontiada), Zeytinburnu Fabrika-i Hümayun FiĢek Fabrikası (FiĢekhane) ve HasanpaĢa Gazhanesi çalıĢma alanı olarak seçilmiĢtir. Tez çalıĢması kapsamında hazırlanmıĢ ölçek soruları teze özel olarak hazırlanmıĢ olup farklı anket ve yayınlardan edinilmemiĢtir. 172 kiĢi üzerinden yapılan ölçek çalıĢmasında IBM SPSS Statistics 23 versiyonu kullanılmıĢtır. Ölçekte yer alan sorular için ayrıca Multinominal Lojistik Regresyon Analizi yapılmıĢ ve bunun sonucunda araĢtırmada kullanılan ölçeğin istatistiksel olarak anlamlı bir model olduğu ortaya konmuĢtur. Veriler toplamda 21 soru üzerinden üç farklı yapı özelinde değerlendirilerek, kullanıcı verileri ile örnekler arasında ve örnek özelinde analiz modeli oluşturulmuştur