Özet:
Amaç: Türkiye’de besin desteği kullanımına ilişkin faktörler yeterli düzeyde
tanımlanmamıştır. Bu sebeple bu çalışmanın temel amacı Türkiye Beslenme ve Sağlık
Araştırması (TBSA) 2017 verilerini kullanarak Türkiye’de yaşayan bireylerin besin
desteği kullanım durumları ile ilişkili etmenleri incelemektir.
Materyal Metod: TBSA, Türkiye’nin beslenme ve sağlık verilerinin oluşturmak
için Sağlık Bakanlığı tarafından belli aralıklarla yapılan Türkiye temsiliyeti olan
kesitsel nitelikte bir çalışmadır. TBSA 2017, Sağlık Bakanlığı’na bağlı diyetisyenler
tarafından yüz yüze gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada TBSA 2017’ye katılan 15 yaş
ve üzeri 12977 katılımcının besin desteği kullanım durumu ve ilişkili faktörler
incelenmiştir. Analizlerde ağırlıklandırma yapılmıştır. Besin desteği kullanımı
üzerinde etkili olan değişkenlerin belirlenmesi için tekli ve çoklu lojistik regresyon
analizinden yararlanılmıştır. Verilerin analizi IBM SPSS (versiyon 26) ve R
programlama dili (versiyon 4.2.0) kullanılarak yapılmıştır. Tüm analizler için
istatistiksel anlamlılık düzeyi p <0,05 olarak belirlenmiştir.
Bulgular: TBSA 2017 katılımcılarının %10,6’sı (n=1372) besin desteği
kullanmaktadır. Besin desteği kullanan katılımcıların %10,1’i (n=199) adölesan,
%10,3’ü (n= 1010) yetişkin, %13,6’sı (n=163) yaşlı bireylerden oluşmaktadır.
Katılımcıların en sık kullanıldığı ilk iki besin destek ürünleri; 15-18 yaş bireylerde
multivitamin (%1,2) ve kalsiyum (%1,2), 19-64 yaş bireylerde B12 (%2,9) ve D
vitamini (%2,2), 65 ve üzeri yaş bireylerde de B12 (%5,5) ve D vitamini (%2,8)
kullanımı tercih edilmiştir Lojistik regresyon analizine göre; gelir düzeyi, fiziksel
aktivite düzeyi, tanı almış bir hastalık durumu ve diyet uygulama durumunun besin
desteği kullanımı üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Yüksek gelir düzeyindeki
kişilerin besin desteği kullanma eğiliminin düşük gelir düzeyindekilere göre 2,31 kat
(p = 0,044) daha yüksek olduğu görülmüştür. Besin desteği kullanımının herhangi bir
v
hastalık tanısı almayan kişilerde 1,17 kat (p=0,021), çok yüksek düzeyde fiziksel
aktivite yapan kişilerde 1,62 kat (p=0,005) ve diyet programı uygulayan kişilerde 1,44
kat (p=0,001) daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
Sonuç: Bu çalışmanın sonuçlarına göre; gelir seviyesi, fiziksel aktivite düzeyi,
diyet uygulanması ve hastalık durumu katılımcıların besin desteği kullanım durumunu
etkilemektedir. Besin desteği kullanım durumunu ve bu takviyelerin genel beslenme
durumuna etkisinin belirlenmesi için gelecek çalışmalara genişletilerek devam
ettirilmelidir.
