CEZA MUHAKEMESİ KANUNUNDA DELİL KAVRAMI İLE HAKİM VE SAVCILARIN DELİL ALGISI

Abstract

Ülkemizde ceza muhakemesi süreci, bir suç işlendiği ihbarı ile başlar. İlk olarak ihbarı alan ya da suç işlendiği iddiasını resen öğrenen Cumhuriyet savcısı soruşturma işlemleri kapsamında araştırma yaparak maddi gerçeğe ulaşmaya çalışır. Cumhuriyet savcısı, uyuşmazlığa konu adli olayın gerçekleştiği anda bulunmadığından olayın aslen nasıl olduğunu, kim tarafından gerçekleştirildiğini tespit edebilmek için delillere ihtiyaç duyar. Bu delilleri de kolluk marifeti ile toplar ve soruşturma dosyasında olayla ilişkilendirerek değerlendirir. Yapılan değerlendirme sonucunda atılı suçun, gösterilen fail tarafından işlendiği hususunda yeterli şüpheye ulaşırsa iddianame düzenleyerek kamu davası açar ve kovuşturma aşamasına geçilir. Kovuşturma aşamasında hâkim, iddianamede belirtilen olayla ve faille sınırlı kalarak delilleri resen ve serbestçe değerlendirir. Yapılan değerlendirme sonucunda davaya konu eylemin fail tarafından işlendiğine yönelik vicdani kanaat oluşursa cezalandırma, oluşmazsa beraat yönünde karar verilir. Tüm bu süreçte görüldüğü üzere ceza muhakemesi delil ve ispat kavramları üzerinden ilerlemektedir. Ancak hukuk devleti ilkesi doğrultusunda adil yargılamayı sağlayabilmek için delillerin ne şekilde elde edildiği, nasıl muhafaza edildiği ve nasıl değerlendirildiği konuları önem arz etmektedir. Ceza muhakemesinde delil elde etme yöntemleri genellikle temel hak ve hürriyetlere müdahale sonucunu doğurabilir. Ancak bu müdahaleler sınırsız bir şekilde değildir. Toplum menfaati ve birey menfaati arasındaki denge gözetilerek ve kanunda belirtilen ölçüler doğrultusunda hareket edilmesi gerekir. Bu nedenle ceza muhakemesi sürecinde elde ettiğimiz delilleri kullanabilmemiz için hukuka uygun olarak temin etmiş olmamız gerekmektedir. Ceza Muhakemesi Kanunumuzda da buna ilişkin olarak bir takım delil ve delil değerlendirme yasakları belirtilmiştir. Hukuka uygun olarak elde edilen deliller; akla uygun, kolektif ve maddi olaya ilişkin olmalıdır. Deliller resen toplanabileceği gibi tarafların talepleri üzerine de vi toplanabilir. Toplanan deliller hem ayrı ayrı hem de bir bütün olarak serbestçe değerlendirilir ve somut olayı aydınlatma güçlerine göre göz önünde bulundurulur. Yukarıda anlattıklarımız doğrultusunda çalışmamızda öncelikle ceza muhakemesinin amacı ve ilkelerini ele alacağız. Bilahare ceza muhakemesinin temelini oluşturan delil ve ispat kavramı, ispat sistemleri, delillerin özellikleri, ne şekilde elde edilip muhafaza edileceği, delillerin değerlendirilme süreci, yargı makamlarının delil algısı ve bu algılarla maddi olayları nasıl ilişkilendirdikleri, hukuka aykırı delillerin kullanıp kullanılamayacağı örnek kararlarla beraber açıklanmaya çalışılacaktır