Abstract:
Dünyada meydana gelen değişimler var olan her olgu üzerinde etki ettiği
gibi zamanla eğitimde de değişimler meydana getirmiştir. Eğitimde
meydana gelen her değişim, toplumsal yapıda da muazzam değişimlerin
meydana gelmesini sağlamıştır. Zamanla eğitim, gelişmiş ülke olmanın
ana parametrelerinden biri haline gelmiştir.
Bir ülkede eğitimin kalitesinin yüksek olması ülkedeki yaşam kalitesini de
yükseltmektedir. Bu bağlamda insan olgusunu geliştirmek ve ideal form
haline getirmek, gelişmiş ve gelişmekte olan toplumların en temel amacı
olmalıdır.
Eğitim örgütü ve sosyal sistem olan okulun bu özelliği okuldaki insan
ilişkilerinin önemini daha da artırmaktadır. Okulun daha verimli
çalışabilmesinde yöneticilerin büyük etkisi vardır. İnsan ilişkilerinde
başarılı olan yöneticiler okulların verimini artırmaktadırlar. Bu konuda
bilgili olmayan yöneticiler ise okulun verimsizliğine neden olmaktadırlar
(Güçlüol, 1985, s.2).
Okul yönetiminde iki tür yöneticilikten söz edilebilir. Birincisi otokratik
okul yöneticiliği, ikincisi demokratik okul yöneticiliği. Otokratik
okul yöneticiliğinde her şey emirle yapılır. Oysa çağdaş örgütlerde ve
yönetimlerde insani ilişkilere önem verilir. İnsani ilişkiler, demokratik
bir ortam içinde açıkça görülür. Bu nedenle demokratik okul yöneticiliği
iyi bir okul yöneticisinin seçeceği yönetim biçimi olacaktır (Binbaşıoğlu,
1983, s. 134).
1
İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
2
İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
İstanbul İli Bayrampaşa İlçesi İlkokul, Ortaokul, Liselerinde Öğretmen Yönetici İlişkilerinde
Yaşanan Engeller
124
Okullarda yöneticilerin etkili dil kullanılması, öğretmenlerin karar alma
sürecinde aktif rol alması vb. durumlar demokratik yönetim biçiminin
olmazsa olmazlarındandır. Öğretmenlerin karar alma sürecinde bulunuyor
olmalarının zamanla örgüte olan bağımlılığı arttıracağı, yapacağı işi
sahipleneceği ve motivasyonunun yükseleceği düşünülmektedir. Otokratik
ve her şeyin emirle yapıldığı bir düzende ise zamanla öğretmenlerin
tükeneceği düşünülmektedir. Bu bağlamda etkili bir okul yönetiminin
yolunun doğru iletişim ve becerilerinden geçtiği bilinmektedir.
Eğitim örgütündeki iletişim, iç ve dış iletişim olmak üzere iki grupta
incelemek olasıdır. Okul içi iletişim yönetici-öğretmen, öğretmen yönetici, öğretmen-öğrenci; okul dışı iletişim ise okul-çevre iletişim olarak
belirtilebilir. Yönetici-öğretmen iletişimin niteliği, diğer iletişimlerin
gelişmesini ve yapısını önemli ölçüde etkilemektedir. Yapılan bir
araştırmada, personel-yönetici iletişiminin, personelin yöneticisi ile olan
toplumsal ilişkilerinin niteliğine, yöneticinin iletişim süresinde gösterdiği
tutum ve davranışa bağlı olarak gelişme gösterdiği yargısına varılmıştır
(Ergün ve Polatoğlu, 1988, s. 89).
Bu çalışmanın temel amacı yönetici ile öğretmenler arasında yaşanan
iletişim engellerini belirtmektir. Bu bağlamda araştırmanın problem
cümlesi: İstanbul İli Bayrampaşa İlçesi İlkokul, Ortaokul, Liselerinde
Öğretmen Yönetici İlişkilerinde Yaşanan Engeller ne düzeydedir? şeklinde
belirlenmişti.
Okullarda yönetim işlevi yerine getirilirken ve eğitim öğretim etkinlikleri
gerçekleştirilirken birtakım sorunların ortaya çıktığı bilinmektedir. Bu
sorunlar çözülmeden etkili bir planlamanın yapılmasının mümkün olmadığı
düşünülmektedir. Bu araştırmada elde edilen verilerden çıkan sonuçlar
değerlendirilerek, eğitim sistemimizde okul yöneticileri ve öğretmenlerin
ne gibi sorunlarla karşılaştıkları ve bu sorunların çözüm yöntemlerinin ne
olabileceği üzerinde değerlendirme yapılacağından dolayı önemlidir.
Okullarda eğitim-öğretime yönelik, eğitim sisteminin vizyonu, misyonu
ve gerçekleştirilmesi düşünülen hedeflerin geliştirilmesi amacıyla yapılan
eylemlerin sağlıklı olması, var olan engellerin ortadan kaldırılmasıyla daha
işlevsel olacaktır. Bütün idareci ve öğretmenlerin yetki ve sorumlulukları
Bilent GÜNDAY, Yrd. Doç. Dr. Yüksel YEŞİLBAĞ
Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı - 2017 (123-126) 125
çerçevesinde, her konu ve eylemde birbirine destek olmaları hizmet
kalitesini arttıracağı düşünülmektedir. Bu bağlamda özellikle okullarda
var olan engeller, engellerin nedenleri ve çözüme yönelik görüşlerin ortaya
çıkması nedeniyle bu çalışmanın önemli olduğu düşünülmektedir.
İstanbul ili Bayrampaşa ilçesi ilkokul, ortaokul, liselerinde öğretmen
yönetici ilişkilerinde yaşanan engelleri belirlemek amacıyla yapılan bu
araştırma modeli, niceliksel araştırma modeli çeşitlerinden olan, “tarama
modeli”dir. Tarama modelleri içinden de genel tarama modeli yapılmıştır.
Araştırmanın evrenini İstanbul ili Bayrampaşa ilçesindeki İlkokul, ortaokul,
lise yöneticileri ve öğretmenleri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi
ise bu okullar içerisinden rastgele seçilen 191 kişiden oluşmaktadır.
Bu araştırmada veri toplamak amacıyla anket ve ölçek kullanılmıştır.
Anket formu iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm katılımcıların
demografik özelliklerini belirlemeye yönelik olarak hazırlanan ankettir.
İkinci bölüm ise Sancar (2010) tarafından öğretmen-yöneticiler arasındaki
iletişim engellerini belirlemeye yönelik hazırlanan ölçektir. Okul müdürü öğretmen iletişimindeki engeller ölçeği güvenirlik analizine tabi tutulmuş
ve Cronbach Alfa=,975 olarak bulunmuştur. Ayrıca mevcut araştırma
için örneklem grubundan toplanan veriler ışığında yapılan iç güvenilirlik
analizinde Cronbach Alfa=,966 bulunmuştur.
Araştırmanın amacına uygun veriler toplandıktan sonra SPSS 16 programı
ile analiz edilmiştir. Yapılan araştırmada belirlenen değişkenler şu şekilde
analiz edilmiştir:
Katılımcıların yönetici-öğretmen iletişimindeki engellerine yönelik puanları
incelendiğinde engelin nadiren düzeyinde (x/k=2,44, 1,81-2,60=Nadiren)
düşük olduğu görülmüştür.
Yapılan incelemeye göre yaşanan engellerin düzeyi cinsiyet, branş, mezun
olunan fakülte, eğitim düzeyi değişkenlerine ve iletişim ile yöneticilik ile
ilgili kurs alma durumlarına göre anlamlı düzeyde farka rastlanmamıştır.
Ancak yaş, görev türü ve mesleki kıdem değişkenleri arasında anlamlı fark
görülmüştür.
İstanbul İli Bayrampaşa İlçesi İlkokul, Ortaokul, Liselerinde Öğretmen Yönetici İlişkilerinde
Yaşanan Engeller
126
ANOVA testi sonucu oluşan farklılığın kaynağını gösteren LSD testine
göre 21-25 ile 51-55, 21-25 ile 61-65, 26-30 ile 51-55, 26-30 ile 61-65,
31-35 ile 36-40, 31-35 ile 51-55 ve 31-35 ile 61-65 yaş kombinasyonları
arasında anlamlı fark bulunmuştur. Ayrıca görev türüne göre oluşan
farklılığın kaynağını gösteren LSD testi sonucu incelendiğinde sınıf
öğretmenleri ile branş öğretmenleri ve sınıf öğretmenleri ile müdür
yardımcıları arasında anlamlı fark bulunmuştur. Farklar sınıf öğretmenleri
lehine olduğu görülmektedir. Sınıf öğretmenlerinde yaşanan engelin daha
az olduğu görülmektedir. Son olarak mesleki kıdem değişkeninde oluşan
farklılığın kaynağını gösteren LSD testi sonucu incelendiğinde 1-5 kıdem
yılları ile 16-20 kıdem yılları arasında, 1-5 kıdem yılları ile 21-25 kıdem
yılları arasında fark bulunmuştur. Ayrıca 6-10 kıdem yılları ile 16-20
kıdem yılları arasında, 6-10 kıdem yılları ile 21-25 kıdem yılları arasında
da fark bulunmuştur.