Abstract:
Bir tiyatro yönetmeni, sahnelenmek için yazılan oyun metnini yeniden yorumlayarak o metne hayat veren kişidir. Rejisör, yazınsal olan metni sahneleme metnine yani görsel metne çevirir. Yönetmen, rejilerini yaparken çeşitli sahneleme tekniklerinden yararlanır ve tiyatronun tüm araçlarını birarada kullanarak sahnede kollektif bir sanat ortaya çıkarır. Bir oyunda yönetmen; oyun metni, oyuncu, dekor, kostüm, ışık, müzik, ses ve efekt gibi öğelerin hepsini imgeleminde oluşturduğu dünyaya hizmet edecek şekilde organik bir yapı içinde kullanır. Benzetmeci, Göstermeci, Epik ve Grotesk reji teknikleri ile sahnelenen oyunlar, yönetmenlerinin izleyicilere o oyunlar aracılığı ile seslenmesinde kullandıkları biçemleri bünyelerinde barındırmaktadır. Benzetmeci biçim, oyundaki herşeyin sanki gerçekmiş gibi izleyicilere aktarılmaya çalışıldığı yöntemdir. Bu türde oyunlar sahneleyen rejisörler, sahnede her ne oluyorsa, oyuncularının içselleştirmesini ve sanki gerçek hayatlarında yaşıyormuşcasına oynamalarını ister. Tiyatronun tüm araçları bu açıdan kullanılır ve tasarlanır. Göstermeci üslup ve onun daha gelişmiş hali olan Epik ve Grotesk yöntemler ise Benzetmeci anlayışa karşıdır. Sahnede olup biten her şeyin bir oyundan, tiyatrodan ibaret olduğunu savunur. Bu üslupta oyun sahneleyen rejisörler, sahnelenen oyunların kurmaca bir dünya olduğunu benimser. Oyunları izleyen seyircilerinde bunun farkına varabilmesi için mutlaka sahneledikleri oyunlarda kullandıkları çeşitli tekniklerle gerçekliği kırarlar. Yabancılaştırmayı bünyesinde barındıran Grotesk Tiyatro ve Epik Tiyatro yöntemleriyle sahnelenen oyunları izleyen seyirciler, oyundan sonra eserde verilen mesajları sorgular ve düşünür. Bu çalışmada, Türk Tiyatrosu’nun en önemli yönetmenlerinden biri olan Ayşenil Şamlıoğlu’nun sahnelediği oyunlarda kullandığı reji uygulamaları bu çerçevelerden değerlendirilmiştir. Şamlıoğlu’nun sahnede oluşturduğu kurmaca dünya içinde hangi teknikleri kullanarak gerçekliği kırdığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma sonucunda, Ayşenil Şamlıoğlu’nun sahnelediği oyunlarda kullandığı reji tekniklerinin analiz edilmesiyle ortaya çıkan tespitler, tiyatro oyuncuları ve geleceğin yönetmen adayları için yol gösterici bir rehber olacaktır.
