NOMOFOBİ İLE ALEKSİTİMİ ARASINDAKİ İLİŞKİDE BİLİNÇLİ FARKINDALIK VE ÜST BİLİŞİN ARACI ROLÜNÜN İNCELENMESİ

Abstract

Bu araştırmanın amacı 15-18 yaş arasındaki öğrencilerin nomofobik özelliklere sahip olma durumları ile aleksitimi, bilinçli farkındalık ve üst biliş arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmanın örneklemini Samsun ilinde 5 farklı okulda, lise 1. 2. 3. ve 4. sınıfta öğrenim görmekte olan 800 öğrenci oluşturmaktadır. Katılımcıların 457’si (%57) kız, 339’u (%43) erkektir. 4 kişi ölçüm araçlarını uygun şekilde doldurmadığı için çalışmaya dahil edilmemiştir. Araştırmayla ilgili veriler Sosyodemografik Soru Formu, Nomofobi Ölçeği (NMP-Q), 20 Soruluk Toronto Aleksitimi Ölçeği (TAÖ20), Bilinçli Farkındalık Ölçeği (BİFÖ), Üst Biliş Ölçeği Çocuk ve Ergen Formu (ÜBÖ-ÇE) aracılığıyla toplanmıştır. Veriler SPSS v22.0ve SPSS Amos v22.0 istatistik programı kullanılarak analiz edilmiştir. Sıklık ve ortalama değerler hesaplanmıştır. Ölçekler arasındaki ilişki Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Testi ile analiz edilmiştir. Numerik değişkenler Bağımsız Örneklem T-Testi ile analiz edilmiştir. Bilinçli farkındalık ve üst bilişin, nomofobi ve aleksitimi arasndaki ilişkide aracı değişken olarak etkisini belirlemek için Yapısal Eşitlik Analizi kullanılmıştır. Aleksitimi, bilinçli farkındalık, üst biliş ve cinsiyet değişkenlerinin nomofobi düzeyleri üzerindeki yordayıcı etkisi Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi ile incelenmiştir. İstatistiksel anlamlılık değeri p<0.05 ve p<0.001 olarak kabul edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre; kızların nomofobi, aleksitimi, üst biliş ve bilinçli farkındalık ölçeklerinden aldıkları puanlar erkeklere oranla anlamlı olarak daha yüksek bulunmuştur (p<0.001). NMP-Q puanları ile TAÖ-20 (r=0.227) ve ÜBÖ-ÇE (r=0.318) puanları arasında anlamlı düzeyde korelasyon tespit edilmiştir (p<0.001). Üst biliş ve bilinçli farkındalığın aracı değişken olarak nomofobi ve aleksitimi arasındaki ilişkiyi anlamlı olarak etkilediği belirlenmiştir (p<0.05). Çoklu doğrusal regresyon analizi sonuçlarına göre aleksitimi karakter özelliklerinin, bilinçli farkındalık düzeylerinin, üst biliş sorunlarının ve cinsiyetin nomofobi gelişimini anlamlı ölçüde yordadığı görülmüştür (p<0.001). Aleksitimi karakter özelliğine sahip olmanın, nomofobi üzerinde belirleyici etkisi olduğu belirlenmiştir. İyi düzeyde gelişmeyen bilinçli farkındalık ve üst biliş sisteminin, aleksitimi ve nomofobi arasındaki ilişkiyi anlamlı oranda etkilediği tahmin edilmektedir.