ÖĞRETMEN GÖRÜŞÜYLE OKUL YÖNETİMLERİNİN DEMOKRATİKLİK DÜZEYİ

Abstract

Bireylerin belirli sınırlar içinde özgür olarak eylemde bulunmalarına olanak sağlayan ortamlar demokratik ortamlardır. Demokratik ve katılımcı sürecin yaşam bulduğu demokratik eğitim ortamının, insan haklarına ve demokrasiye duyarlı olması gerektiği söylenebilir. Demokratik eğitim ve öğretim ortamı ise okul bileşenlerinin kendilerini özgür, özerk duyumsadıkları, demokratik süreçlere etkin katıldıkları; insan hakları ve demokratik değer ve ilkelerini temel alındığı ortamdır. Eğitim sisteminin amacını gerçekleştirmesi ancak okulların demokratik süreçlerle yönetilmesi, okul bileşenlerinin demokratik ilke ve değerlerin içselleştirilmesi, yaşantıya dönüştürecek demokratik ortamla sağlanabileceği söylenebilir. Okulda demokratik bir ortam yaratılırsa; bireyler yaparak, yaşayarak demokratik yaşantılar oluştururlarsa toplumda demokrasi yaşam biçimine dönüşür, tüm kurum ve kurallarıyla kurumsallaşır. Demokrat bireylerden oluşan insan haklarına duyarlı demokratik bir toplum isteniyorsa, eğitim sistemi ve okulun demokratik biçimde yapılandırılması ve yönetilmesi gerekmektedir. Ülkemizde katılımcı çoğulcul demokrasinin gelişmesi eğitim örgütünün ve okulların demokratikleşmesiyle olabilecektir. Bu da eğitimöğretim ve yönetimde demokratik süreçlerin etkin ve egemen olmasıyla sağlanabilir. Demokratik eğitim ortamının temel niteliklerinden biri katılımdır; tüm eğitim ortamlarında yaşama geçirilmelidir. Öğretmenlerin, öğretimsel ve yönetimsel kararlara katılımı; yaratıcılığını destekler, değer verildiğine inanır, sorumluluk üstlenir, iş doyumu ve verimliliğinin artırdığını, araştırmalar göstermektedir. Temel eğitimin verildiği ilkokullarda, işgörenler özgür olduklarında, mesleki açıdan kendilerine özerklik tanındığında, yönetime katılabildiklerinde demokratik okul yönetiminden söz edilebilmektedir. Bu açıdan ilkokulların yönetiminin demokratiklik düzeyinin bu okullarda çalışan sınıf öğretmenlerinin görüşlerine dayalı olarak, katılım, özgürlük ve özerklik boyutları açısından değerlendirilmesi araştırmanın problemi olarak belirlenmiştir. Araştırmada betimsel nitelikli genel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini 2014-2015 eğitim ve öğretim yılında, İstanbul ili, Eyüp ilçesinin İlkokullarında tesadüfi yöntemle seçilen, görevdeki 258 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, “Yönetimin Demokratiklik Düzeyini’’ saptama (YDDS) ölçeği ile toplanmıştır. Veriler PASW 18.0 istatistiksel paket programı ile analiz edilmiştir. Verilerin betimsel istatistikleri yüzde ve frekans hesaplanarak verilmiştir. Verilerin normal dağılımına ilişkin sorgularda basıklık ve çarpıklık değerleri ile KolmogorovSmirnov testi, gruplar arasındaki farklılaşmaların analizinde Mann-Whitney U testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) testi, çoklu karşılaştırmalar için ise Tukey xiii

HSD testi kullanılmıştır. İstatistiksel analizler.05 anlamlılık düzeyinde yürütülmüştür. Araştırma verilerinin çözümlenmesi sonucu elde edilen bulgular aşağıda özetlenmiştir: Bulgular incelendiğinde çalışmaya katılan sınıf öğretmenlerinin %57,6’sı kadın %42,4’dü de erkektir. Hizmet süreleri 1-5 yıl olanların %12,5;6-10 yıl olanların %20,6;11-15 yıl olanların %22,6;16-20 yıl olanların %22,2;21-25 yıl olanların %7,0;26yıl ve üzeri %15,2 olarak belirlenmiştir. Hizmet süreleri 1-20 yıl arasında olanların oranı ise%77,8’dir. Hizmet süreleri 21 yıl ve üstü olanların oranı ise%22,2’dir. Sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre, okul yönetiminin demokratiklik düzeyi; katılım, özgürlük ve özerklik boyutlarına ilişkin bulgular incelendiğinde: boyutlara ilişkin puan ortalamaları yüksekten düşüğe sıralandığından özerklik ( =3.6)yüksek düzeyde, özgürlük( =3.5) yüksek düzeyde, katılım ise( = 3.2) ile orta düzeyde görülmektedir. Sınıf öğretmenlerinin katılım, özgürlük ve özerklik boyutlarına ilişkin görüşleri cinsiyete ve mesleki kıdemlerine göre istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı görülmektedir. Okul yönetiminin demokratiklik düzeyini belirleyen boyutların içinde katılım boyutu diğer boyutlara oranla daha düşük, (orta) düzeyde bulunmuştur.