AVRUPA YEŞİL BAŞKENTİ GÖSTERGELERİ BAĞLAMINDA ESKİŞEHİR’DE SÜRDÜRÜLEBİLİR KENTSEL HAREKETLİLİK ÜZERİNE BİR İNCELEME

Abstract

Sοn yıllarda, çevre ve iklim değişikliği kοnusundaki artan endişeler, yoksunluk, toplumlar arasındaki eşitsizliğin artması ve toplumsal eşitsizliklerin getirdiği gerilimler, sürdürülebilir kalkınmayı gündeme getirmiştir. Bu endişelerden dolayı ulusal ve uluslararası kurumlar, pοlitika yapıcılar, akademisyenler vs dünya çapında sosyal ve çevresel sürdürülebilirliğe gösterilen ilgiyi artırmışlardır. Bu endişeler, genel olarak kent topluluklarındaki veya kentlerde yaşayan insanlardan duyulmaktadır. Kentsel hızlı gelişim, sosyal, ekonomik, kültürel, politik, çevresel vs insan hayatının çeşitli boyutlarını ve çevreyi etkilemiştir. Bugün dünya nüfusunun %55'i kentsel alanlarda yaşamaktadır. Bu oranın 2050 yılına kadar %66’ya çıkması beklenmektedir. Bu hızlı ve plansız kentleşme süreci, doğal kaynakların bozulmasına ve tükenmesine ve kent sakinlerinin fiziksel ve ruhsal sağlıklarını tehdit eden başlıca neden olarak gösterilmektedir. Üçüncü milenyumun ana sloganı olarak “sürdürülebilir kalkınma” düşüncesinin ortaya çıkması, kentlerin biyosfer üzerindeki etkilerinden ve insan hayatının çeşitli boyutlarından kaynaklanmaktadır. Kentler ve Kentleşme süreci göz önüne alınmadan, sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir kalkınma hakkında tartışma yapmak anlamsızdır. Kentler dünyadaki istikrarsızlığın ana nedenlerinden biridir. Aslında, kentsel ve küresel sürdürülebilirlik tek bir kavramdır. Buna göre, kentlerin doğal karmaşıklığı ve çeşitli etki boyutları nedeniyle, kentsel sürdürülebilirliğin sağlanmasında kilit faktörlerin bilinmesi gereklidir. 2000’li yıllarda Avrupa Birliği (AB) kentlerinde yaşam kalitesini arttırmak için sürdürülebilir ve entegre planlama yaklaşımı benimsenmiştir. Bu nedenle 2009 yılında Sürdürülebilir Kent İçi Hareketlilik Planları (SUMP), Avrupa Komisyonu’nun Kent İçi Hareketlilik üzerine hazırlanan Eylem Planında yeni bir planlama yaklaşımı olarak sunulmuştur. 2010’da AB Konseyi SUMP geliştirilmesi yönündeki desteğini açıklamıştır. Rekabet Edebilirlik ve İnovasyon Yürütme Ajansı ve Avrupa Komisyonu’nun (EACI) 2010-2013 yılları arasındaki ortak çalışmalarının sonucu “SUMP Geliştirme ve Uygulama Kılavuzu” geliştirilmiştir. Bu kılavuz SUMP hazırlığına dahil olan paydaşlar, yerel yönetimler, kent içi ulaşım ve hareketlilik uygulayıcılarına destek sağlamak için geliştirilmiştir. Şu anda tüm dünyada benimsenmeye başlanan bu planlama yaklaşımı ilk olarak AB şehirlerinde kent içi ulaşım problemlerini çözmek, Avrupa İklim ve Çevre Hedeflerine ulaşmak ve sürdürülebilir ulaşım türlerine geçişi sağlamak için uygulanmıştır. Geleneksel ulaşım planları yerine SUMP insana odaklanarak katılım, entegrasyon ve değerlendirme süreçlerini kapsamaktadır. SUMP kentlerin zaman içerisinde geçirdiği değişimler doğrultusunda sürekli değişen planlardır, geliştirilmesi ve uygulanması kentlerin mevcut planlarıyla uyumlu şekilde yapılmalıdır. Bu çalışmada sürdürülebilir kentsel kalkınma kavramı araştırılmış olup; Avrupa Yeşil Başkenti Göstergeleri, 2016 ve 2019 Avrupa Yeşil Başkent Ödülünü kazanan Oslo ve xviii Ljubljana kentleri teorik olarak ele alınmış ve en son olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin Eskişehir kenti, Avrupa Yeşil Başkenti Ödülü ‘‘Sürdürülebilir Kent İçi Hareketlilik’’ (AYBÖ ikinci göstergesi) göstergesine göre incelenmiş ve sonuca varılarak değerlendirilme yapılmıştır.