2000 SONRASI İLKÖĞRETİM DÜZEYİNDEKİ FEN BİLİMLERİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMLARI KAZANIMLARININ YENİLENMİŞ BLOOM TAKSONOMİSİ’ NE GÖRE İNCELENMESİ

Abstract

Bu çalışmada 2000 yılından sonra Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından yayımlanan dört farklı İlköğretim Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programları kazanımları analitik ve bütüncül bir biçimde Yenilenmiş Bloom Taksonomisi (YBT) aracılığıyla incelenmiştir. Bu çalışma kapsamında bilişsel talep olgusu YBT bağlamında ve metodolojik ekseninde ele alınmıştır. Bu çalışma kapsamında incelenen öğretim programlarının, kazanım bazında analitik program bazında ise genel olarak, öğretmenlerin öğretimleri aracılığıyla öğrenenler için hangi bilişsel düzeylerde bilişsel talepler yaratarak, onların öğrenme fırsatlarına katkıda bulunabildiğinin derinlemesine nitel ve nicel bir betimlemesi gerçekleştirilmiştir. Temel inceleme ya da çözümleme parametreleri yıl, sınıf ve özellikle bilişsel talep olarak belirlenmiş ve işe koşulmuştur. Bu çalışmada amaç 2005-2013-2017-2018 yıllarındaki Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programları (FBDÖP) kazanımlarının bilişsel talep düzeylerinin YBT’ ye göre “yıl” ve “sınıf düzeyi” değişkenleri açısından incelenmesi ve incelenen kazanımların bilişsel talep düzeylerinin belirlenmesiyle programların öğrenenlerde hangi düzeylerde bilişsel talepler yaratmayı hedeflediğinin tespit edilmesidir. Araştırmada temel nitel araştırma yaklaşımlarından biri olan doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Veriler, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı sayfasından, 1927 yılından günümüze kurul kararları incelenerek, karar numaralarına ulaşıldıktan sonra elde edilmiştir. Dokümanların tamamına formal ve informal şekilde ulaşılmıştır. Araştırmada toplam 1514 İlköğretim Fen Bilimleri Dersi kazanımı, uzman görüşleri alınarak incelenmiş; bulgular içerik analizi yöntemi ile derinlemesine ele alınmıştır. Araştırma sonucunda 2013 yılı öğretim programından itibaren kazanımlarda nicel olarak sadeleşmeye gidildiği görülmüştür. 2005 FBDÖP’ de toplam 591 kazanım, 2013 programında 320 kazanım, 2017 programında 310 kazanım, 2018 programında ise 293 kazanım sayılmıştır. Ayrıca 3, 4 ve 5. sınıflardaki kazanım sayıları 6, 7 ve 8. sınıflardaki kazanımlardan daha azdır (2013-2017-2018 FBDÖP). Tüm programların sınıf temelli incelendiği bulgularda, YBT’ nin bilişsel talep basamaklarından çoğunlukla “anlama” ve “uygulama” basamaklarında yoğunlaştığına ulaşılmıştır. 2005 FBDÖP’ de tüm sınıflarda en çok kodlanan bilişsel talep basamağı “uygulama” basamağıdır (6. sınıf=%35,9; 7.sınıf=%41,6; 8. sınıf=%38,07). Yıl temelli incelenen programlarda ise 6. , 7. ve 8. sınıflarda YBT’ nin üst biliş basamaklarına daha çok yer verildiğine ulaşılmıştır. 2013 programında 3. sınıfta değerlendirme ve yaratma üst biliş basamakları toplamı %7,14 iken, bu oran

xii

7. sınıfta %17,32, 8. sınıfta ise %19,23 olarak elde edilmiştir. FBDÖP’ de yer alan kazanımların Yenilenmiş Bloom Taksonomisi açısından incelenmesine yönelik araştırmaların az olması ve derinlemesine olmaması, kazanımların bilişsel talep durumunun belirlenmesine yönelik çalışmalara ihtiyaç duyulması, bu araştırmayı önemli kılmaktadır. Çalışmanın sonucunda elde edilen bilişsel talep boyutları göz önünde bulundurularak program geliştirme çalışmaları sürdürülebilir. Ayrıca program değerlendirme çalışmalarında araştırmanın bulgularından yararlanılabilir.