TÜRK SİNEMASINDA POST-BELLEK BAĞLAMINDA GEÇMİŞİN SORGULANMASI

Abstract

Son yüzyılda yaşanan savaşlar, insanlık tarihine onarılması güç derin acılar yaşatmıştır. Yaşanan savaşlarla birlikte katliamlara, kayıplara ve sürgünlere maruz kalan insanlar, travmatik geçmişin izlerini kuşaklar boyu taşımışlardır. Belleğin unutma karşısında geliştirdiği hatırlatma biçimi, yaşanan acıların izlerinin silinmesini önlemiş, geliştirilen sorgulama ve yüzleşme pratikleri geçmiş ile bugün arasında bağlantı kurulmasını sağlamıştır. Özellikle I. ve II. Dünya Savaşı’nın bıraktığı derin yaralar, yeni kuşakların geçmişle yüzleşmesini zorunlu kılmıştır. Bu nedenle yüzyılın yaşattığı sorunlu geçmiş hatırlamanın önemini arttırmış, bu da bellek çalışmalarının yoğunluk kazanmasını beraberinde getirmiştir. Öncelikle toplumsal bellek araştırmalarında önemli çalışmalar yapan Maurice Halbwachs, toplumsal belleğin kavramsal düzleme oturmasını sağlamıştır. Bununla birlikte Jan Assmann, kültürel bellek alanındaki çalışmalarıyla, bellek kavramına önemli katkılar vermiştir. Nazi Soykırımı’nın ikinci kuşaklar üzerindeki etkisini araştıran Marianne Hirsch ise postbellek kavramını ortaya atmış ve travmatik geçmişin sonraki kuşaklar tarafından nasıl bir karşılığı olduğunu incelemiştir. Marianne Hirsch’nin post-bellek kavramı, özellikle 90’larda bellek çalışmalarına olan ilginin artmasıyla önem kazanmıştır. Bununla birlikte, geçmiş ile bugün arasında güçlü bağı temsil eden post-bellek kavramı, sanatsal üretimin de alanına girmiştir. Post-bellek kavramının, sinemanın ikinci kuşak yönetmenleri tarafından geçmişi sorgulamada ne gibi bir yüzleşme gerçekleştirdiği incelemek, bu çalışmanın dayanağı oluşturmaktadır. Geçmişin travmatik olaylarını ele alan Annemin Şarkısı (2014), Babamın Sesi (2012) ve Kaygı (2017) filmleri seçilerek, Türk sinemasında post-bellek kavramı çerçevesinde geçmişin sorgulanmasının nasıl yapıldığı incelenmiştir.