Özet:
Tarih boyunca insan türü yeryüzünde gelecek nesillere bir “iz” bırakmak konusunda birçok yöntem üretmiştir. “İz” bırakma endişesi başta mimari olmak üzere özellikle resim ve fotoğraf sanatında kendini var ettirme eylemiyle ortaya çıkmıştır. Bu araştırmada; kişinin duygularını ifade eden, karakterini, gerçek ve doğru bir şekilde yansıtan ve “anın” belirtilmiş bir izi olarak geçmişi yeniden var olduğunu kanıtlayan portrenin ve otoportrenin resim sanatından, fotoğraf sanatına giden yolculuğu incelenmiştir. Sanatçının kendini ifade edebilme biçimi olarak, insan yüzlerini bir yüzey üzerine kaydetme dürtüsünden yola çıkmış portre ve otoportreler, sanat tarihinin bütün dönemlerinin konusu olmuştur. Antik Yunan ve Roma sanatına kadar portre yapımında hakim gerçekçilik anlayışından ortaçağ da her ne kadar biraz uzaklaşılsa da, Rönesans’ın etkisi ve hümanizm yaklaşımıyla portre de gerçekçilik kendini tekrar göstermeye başlamıştır. Resim ve fotoğraf sanatı içerisinde portre ve otoportrenin gelişim süreci seçilen önemli sanatçıların eserleriyle desteklenerek örneklenmiştir. Ressam kendisine sipariş veren yönetici ve üst sınıf insanlarının portresini yaparken aynanın bulunuşuyla birlikte aynada gördüğü kendisini ifade ettiği otoportre incelenmiştir. Resim sanatı içinde en eski tema ve betimlemelerden biri olarak varlık bulmuş portre, 19. Yüzyıl’da bulunan fotoğrafın da konusu olmuştur. Dünyada portre fotoğrafçılığı bir endüstriye dönüşmüştür. Portre fotoğrafla birlikte farklı bir anlam yeni bir biçim kazanmıştır. Ressamlar yeni icat karşısında sanatlarını sorgulama ihtiyacı duymuştur. Yağlı boya tekniğinin imge temsil işlevi tabi “gerçekliği” fotoğrafa geçmiş ve fotoğraf gerçekçiliğin yeni paradigması olmuştur. Yaşamın somut yansıması olan fotoğraf, gerçekçiliğiyle bireysel portreyi kolektif portreye dönüştürerek görsel medyanın kullanımına sunmuştur. Portre gibi fotoğraf ve resim de sanatsal bir biçim olan otoportre artık teknolojik gelişmelerle hızlı, kolay ve çokça elde edilebilir olması otoportreyi yani öz-çekimi değersiz kılmıştır. Araştırmanın son bölümünde Türkiye’deki fotoğraf sanatının gelişim süreci incelenerek fotoğrafın gelişimine katkı veren ilk örneklere yer verilmiştir.
