Özet:
Öğrencilerin söz varlığı edinimini doğrudan etkileyen medya yayınlarından biri de çizgi filmlerdir. Bu çalışmada, ilkokul öğrencilerinin en çok izlediği çizgi filmlerin, söz varlığı unsurlarını inceleyerek öğrencilerin söz varlığı gelişimlerine katkılarını belirlemek ve bu söz varlığı unsurlarını ilkokul öğrencilerinin kelime hazineleri ile karşılaştırmak amaçlanmıştır.
Çalışma, 2014-2015 tarihleri arasında İstanbul’daki bir ilkokulda okuyan, 1-4. sınıf yaş aralığında olan, her sınıf seviyesinden 75’er öğrenci olmak üzere toplam 300 öğrenciye ”En çok izlenen çizgi film tespit formu” dağıtılarak yapılmıştır. Çalışmada, öğrenciler tarafından seçilen 10 çizgi filmin her bölümünden 5’er dakikalık kesitler izlenerek her çizgi filmden 3.000’er kelime alınmıştır. Böylelikle 10 çizgi filmden toplamda 30.000 kelimelik bir liste oluşturulmuştur.
Çalışmada, doküman incelemesi ve kategorisel içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Söz varlığı unsurları, kelime hazinesi, deyimler, atasözleri, ikilemeler, kalıp sözler ve argo kelimeler kategorilerinde incelenmiştir. Özel isimler de ayrıca gösterilmiştir. İşlemler, Baş’ın (2011) söz varlığı araştırmaları için belirlediği ölçütler dikkate alınarak yapılmıştır. Kelimeler sadece şekil bakımından değil anlam bakımından da incelenmiştir. Sayılar ve tarihler de kelime olarak kabul edildiğinden yazı ile ifade edilmiştir. Kelime analizleri yapılırken, ayrı yazılan birleşik kelimeler, birden fazla sözcükten oluşan sayılar ve tarihler “+” ile; deyimler “#” ile; özel isimler “*” ile işaretlenmiştir. Metinlerdeki kesme işaretleri kaldırılarak çekim ekleri, kelimelerdeki olumsuzluk ekleri, sıfat ve zarf fiil ekleri kalıcı isim yapanlar hariç silinmiştir. Eş sesli kelimeler ve uydurma kelimeler açıklamaları ile belirtilmiştir. Listedeki kelimelerden aynı kökten türeyen kelimeler toplanmış ve düzenlenerek analiz edilmiştir.
Çalışmada, yapılan işlemlerden sonra, 27.946 söz varlığı unsuru elde edilmiştir. Bu söz varlığı unsurlarının, 424’ü deyim, 4’ü atasözü, 72’si ikileme, 205’i kalıp söz, 4’ü argo kelime, 1.592’si ise özel isimdir.
Çizgi filmlerdeki ve ilkokul öğrencilerindeki söz varlığı unsurları karşılaştırılarak 1.916 farklı kelimenin ortak olduğu görülmüştür. Bu durumda, çizgi filmlerdeki söz varlığı unsurlarının öğrencilerin sahip olduğu söz varlığı unsurlarıyla örtüştüğü görülmektedir.
