Abstract:
16. ve 17. yüzyıllarda Osmanlı ve Safevi imparatorlukların siyasi, sosyal ve ekonomik
yapısal incelenmesi, bu çalışmaya temel dayanak oluşturmaktadır. Tarihi süre içerisinde
kentsel alanların şekillenmesi ve biçimlenişi, en önemli hedef olarak belirlenmiştir.
Hâlihazırdaki araştırmada en etkili faktörlerin(fiziksel boyutlar ve uzaysal nitelikler) ve
farklı coğrafik topraklarda olan dünya görüşlerin değerlendirmesi amaçlanmaktaydı. Çeşitli
sosyal süreçleri baştan geçirten imparatorlukların başkentleri örnek olarak alınmıştır.
İmparatorlukların eski başkentlerinde uygun bir kentsel gelişimi başlanmaması ve aynı
zamanda devletin yüksek mevkilerin arasında planlanma faaliyetlerinin yaygınlaşması, Şah
veya sultanların kapsamlı kararların değerlendirilmesinin gerektiği, kent kavramının
biçimlenişinde sosyal süreçlerin önemli rollerinin algılanması ve Kent imgesini etkileyen
kentsel alanların yaşam kurgusu dikkate alınması gibi yüklemler tezin ana hipotezleri olarak
sorunların daha fazla açıklanması için önerilmektedirler.
Araştırmanın çoğu vurguları; bir taraftan Osmanlı sultanların siyasi fırsatları ve sosyal bir
sembolik düşünceleri, diğer taraftan da Safevi şahların siyasi iktidarı ve sosyal dünya
görüşleri üzerinde temel dayanak oluşturmaktadır. Sultanların ve Şahların siyasi iktidarından
dolayı iç güvenlik sağlanır ve böylece hem ekonomik durumu zenginleşecektir, hem de
planlanma faaliyetlerin sayısı artacaktır. Osmanlı imparatorluğunda hukuki ve dini veya
Safevi imparatorluğunda siyasi iktidarın ve ekonomik gelişiminin simgesel gibi kentlerin
farklı rollerini keşfetmek, çalışmanın diğer işlevsel vurgularıdır. Kent insanlar bakımından
imgelenebilen ve algılanabilen bir nesne olarak; çevresel öğelerle insan arsında olan iki
yönlü bir sürecin sonucudur, Oysaki hem tecrübelerin hem de anlık algılamanın etkisinin
altındadır.
Yüksek lisans tezin temel vurgusu olarak; Meydanın insani bir tecrübe gâh olarak diğer
sanatsal ortamlar (Sinema ve Tiyatro) gibi bütün öğeleri birleştirerek “Yaşam Kurgusunu” iki
sekanslı bir biçimde belirlenmesi istenilmektedir. Seçilmiş örneklere göre, bu vurguların
çoğunlukla İslami kentsel modellerine sahip olan şehirlerde popüler edilmesinin mümkün
olduğu görünmektedir. Farklı kültürleri paralel şekilde irdelemek ve çeşitli bilimsel
alanlarda (Tarih, Mimarlık, Kentsel planlama) araştırmak, yüksek lisans tezine büyük
değerler katmış ve araştırmacının kendisine büyük öğreti sunmuştur. Dolayısıyla bu
araştırma kapsamında toplanan bilgi ve belgelerin bu konuda çalışacak diğer araştırmacılara
veri sağlaması arzu edilmektedir.
