Abstract:
19.yüzyılla başlayan sanayileşme süreci içinde kent merkezlerinde hızla artan
yapılaşma, yoğunlaşma ve nüfus beraberinde sorunlarını da getirmektedir. Bu
durumda, kent merkezlerinde yaşam kalitesi düşmekte ve çocuk gelişimine uygun
nitelikli kentsel mekanlar giderek azalmaktadır. Bu yüzden parklar kentte yaşayan
bütün insanların, özellikle de çocukların nefes alabileceği, dinlenebileceği ve doğaya
olan özlemini giderebileceği rekreasyon alanları olarak artan bir önem
kazanmaktadır.
Kentsel açık alan olarak önemli bir işlev üstlenen tüm rekreasyon alanlarının ve bu
anlamda parkların erişilebilirliği, engelli ya da engelsiz farkı gözetmeksizin her yaş
gurubundaki insanların rahatça kullanabileceği şekilde düzenlemelidir. Parklar bütün
insanları özellikle çocukları kent merkezindeki yaşantılardan uzaklaştırarak, onların
çeşitli ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Bu yüzden, parklar ve parklarda bulunan çocuk
oyun alanları çocukların özgürce oyun oynamasına ve çeşitli oyun faaliyetlerini
gerçekleştirerek gelişmiş sağlıklı nesillerin yetiştirilmesine olanak sağlamaktadır.
Ayrıca çocukların gelecek hayatında sağlıklı fiziğe sahip olması, kendine güven
hissinin artması ve toplumla rahatça iletişim kurması için parklar ve parklardaki oyun
alanalarının önemi yadsınmamalıdır.
Bu çalışmada, açık yeşil alan ve park kavramlarının içeriği araştırılmış, kent
parklarından başlayarak her tür ve ölçekteki parklarda yer alan mimari ve peysaj
ögelerinin planlama ve düzenleme ilkeleri ve standartları incelenmiştir. Bununla
birlikte çocuğun gelişim süreci, oyun kavramı ve parkların çocuğun fiziksel, sosyal,
duygusl ve zihinsel gelişimindeki etkileri üzerinde durulmuştur. Örnek alan olarak
seçilen Tebriz Elgöli parkı bu bilgiler bağlamında analiz edilmiş, kullanıcıların
Elgöli parkının fiziksel ve işlevsel nitelikleri hakkındaki gürüşleri ve park bütünü ile
park içerisinde yer alan çocuk oyun alanlarının çocukların sosyal ve fiziksel
gelişmeleri üzerindeki etkileri sorgulanmıştır.
Saha çalışması iki aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada Elgöli parkı gözlemlere
dayalı olarak sosyal ve fiziksel faktörler çerçevesinde değerlendirilmiş, bu aşamada
TSE standartları referans alınmıştır. İkinci aşamada, bir anket formu aracılığı ile,
Elgöli parkı kullanıcılarının mekana ilişkin düşünceleri ve parkın çocukların fiziksel
ve sosyal gelişimleri üzerindeki etkileri sorgulanarak çok değişkenli istatistik analiz
metodlarla incelenmiştir.
Elde edilen sonuçlar Elgöli parkının erişilebilirlik açısından sorunlar içerdiğini
göstermektedir. Anket görüşmelerine göre Elgöli parkının bir bütün olarak
çocukların sosyal ve fiziksel gelişminde olumlu etkileri olduğu, ancak içerisinde yer
alan oyun alanlarının yetersizlikler barındırdığı ve çocuk gelişimindeki olumlu
etkilerinin kısıtlı kaldığı ve bu nedenle ebeveynler ve çocuklar tarafından az tercih
edilir olduğu saptanmıştır.
