Mizah Kullanımı Becerisinin Saldırgan Davranış Üzerindeki Etkisi

Abstract

Ülkemizde öfke ve saldırganlık davranışı giderek yaygınlaşmakta, tüm gelişim dönemlerinde ve yetişkinlikte ciddi sorunlarla karşımıza çıkmaktadır. Saldırgan davranış ve öfke bireysel olduğu kadar önemli bir sosyal problemdir. Problemin çözümüne yönelik çalışmalar sonuçsuz kalmakta, saldırgan davranışlardaki artışa bakıldığında bu çalışmaların beklenen sonuçlara ulaşamadığı görülmektedir. Saldırgan davranış, öfkenin sonucunda bir dizi bilişsel eylem ile gerçekleşir. Bu bağlamda saldırgan davranışın önlenmesinde zihinsel becerilerin yeri ve önemi büyüktür. Alanyazında pek çok çalışma mizahın gerek stresle başa çıkmada gerekse stresin yol açtığı olumsuz sonuçları azaltmada önemli işleve sahip olduğu yönünde pek çok bulgu yer almaktadır (Kuiper ve Martin, 1998; Newman ve Stone, 1996; Leftcourt ve Martin, 1986’dan AKT: Oral , 2004.) Ayrıca Forbes’in çalışmasında mizahın öfkeyi azaltma yönündeki etkisi belirtilmiştir (Forbes, 1997’den Akt: Oral , 2004.) Psikoloji bilimi açısından mizahın bilişsel, duygusal ve sosyal yönleri inkar edilemez. Mizah, kaygı verici yaşantıların duygusal sonuçları (davranış) üzerinde etkilidir. Mizah duygusu ile bilişsel işlev arasında güçlü bir ilişki bulunmaktadır. Mizahın temel dinamiğinin eleştirel düşünce olduğu pek çok araştırmacı tarafından açıklanmıştır (mizah, mizah türleri, mizahta eleştirel bakış vb. hk. Bkz. Eker, 2009)’dan Akt. Özdemir, 2010) Mizahsız eleştirel düşünce, eleştirel düşüncesiz mizah var olamaz. Eleştirel düşünce bağlamında mizah yeteneği; sorgulama, çıkarsama yapma, olay, olgular * İstanbul aydın Üniversitesi Psikoloji Bölümü ** 19. Ulusal Psikoloji Kongresi’nde poster bildiri olarak sunulmuştur (5-7 Eylül 2016). 2 Mizah Kullanımı Becerisinin Saldırgan Davranış Üzerindeki Etkisi arası ilişkiler kurma, kanıtlara dayandırma vb. üst düzey düşünme becerilerini gerektirir. Kısaca eleştirel düşünme gibi mizah da kendi içinde örgütlü, amaçlı bir zihinsel etkinliktir. Mizah becerisi geliştirilebilir bir beceridir. Öfke ve saldırgan davranışla başa çıkma yollarından bir tanesi de eleştirel düşünme ve mizah yeteneğinin geliştirilmesidir. Bu amaçla planlanacak eğitim programları öfkenin davranışa dönüşmesi sürecinde önemli bir alternatif oluşturacaktır. PROBLEM: Stresli durumlar karşısında bir başa çıkma stratejisi olarak mizaha başvurulması ile saldırgan davranış arasında negatif bir korelasyon vardır. YÖNTEM: Çalışmada mizah tarzlarından bağımsız olarak, sadece mizah yolu ile başa çıkma becerisi ve olumlu mizah tarzları ele alınmıştır. Stresli durumlar karşısında bir başa çıkma stratejisi olarak mizaha başvurulması ile saldırgan davranış arasında negatif bir korelasyon olduğu hipotezinden yola çıkılarak, 184 üniversite öğrencisiyle çalışılmış, saldırganlık düzeyinin belirlenmesinde Saldırganlık Ölçeği (SÖ) (Can, 2002), stresli durumlar karşısında bir başa çıkma stratejisi olarak mizah kullanımını değerlendirmek için de Mizah Yoluyla Başa Çıkma Ölçeği (MYBÇÖ) (Coping Humor Scale), (Yerlikaya, 2009) kullanılmıştır. Her iki ölçekten elde edilen veriler yaş ve cinsiyet değişkenini de dahil edilerek SPSS programı ile değerlendirilmiştir.