VARDĠYALI ÇALIġANLARIN UYKU KALĠTESĠ ĠLE BESLENME ALIġKANLIKLARI ARASINDAKĠ ĠLĠġKĠNĠN ÜÇ FAKTÖRLÜ BESLENME ANKETĠ VE SAĞLIKLI YEME ĠNDEKSĠ ĠLE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Abstract

Uyku, bilinç ve karar verme sürecinin bir süre kısıtlandığı bedensel iĢlevlerin yavaĢladığı fiziksel ve zihinsel bir dinlenme dönemidir Ġnsan yaĢamında, karĢılanması gereken temel gereksinimlerden birisidir ve bireyin yaĢam kalitesini ve sağlığını önemli derecede etkilemektedir Uyku uyanıklık döngüsü insanlarda gözlemlenen en temel sirkadiyen ritimdir IĢık, melatonin, vardiyalı çalıĢma, jet-lag, sıcaklık, yaĢam tarzı gibi bazı faktörler sirkadiyen ritmi etkilemektedir Bu çalıĢma vardiyalı olarak çalıĢan 103 hemĢire üzerinde yürütülmüĢtür HemĢirelere boy, vücut ağırlığı, cinsiyet, vardiya süresi, toplam hizmet süresi gibi soruların yer aldığı, araĢtırmacılar tarafından oluĢturulan anket uygulanmıĢ ve bireylerin vardiya, normal çalıĢma günü ve izinli oldukları günlerdeki sağlıklı yeme indekslerinin hesaplanması için bu günlere ait 24 saatlik besin tüketim kayıtları alınmıĢtır Bireylerin uyku kalitesini Pittsburgh uyku kalite indeksi, beslenme alıĢkanlıkları ise üç faktörlü beslenme anketi kullanılarak değerlendirilmiĢtir ÇalıĢmadan elde edilen verilerin değerlendirilmesi için SPPS 25 istatistik paket programı kullanılmıĢtır Katılımcıların yaĢ ortalaması 26 ± 5,93 yıl, BKĠ‟i ortalamaları ise 27,8 ± 35,72 kg/m2 olarak bulunmuĢtur ÇalıĢmaya katılanların %39‟u gece vardiyası sonrasında uyumakta zorlandığını, %35‟i uyku süresinin az geldiğini, %70‟i gece vardiyasında daha sık acıktığını ve %49‟u bu acıkmanın stresten kaynaklandığını bildirmiĢtir Bir ila 3 yıldır vardiyalı çalıĢan kiĢilerin, biliĢsel kısıtlama davranıĢlarının düĢük olduğu saptanmıĢtır Pittsburgh uyku kalite indeksi toplam puanı 8,46 ± 3,24 olarak bulunmuĢtur Buna göre katılımcıların kötü uyku kalitesine sahip olduğu belirlenmiĢtir Vardiya süresi ile Pittsburgh uyku kalite indeksi arasında istatistiksel olarak anlamlı sonuç bulunamamıĢtır Katılımcıların üç vardiya düzeninde sağlıklı yeme indeksi puanları arasında anlamlı bir iliĢki bulunmamıĢtır, diyet kaliteleri ise „geliĢtirilebilir‟ olarak bulunmuĢtur Gece vardiyasında daha sık acıkanların duygusal yeme derecelerinin anlamlı olarak yüksek olduğu belirlenmiĢtir ÇalıĢma sonuçlarına göre vardiyalı çalıĢan bireylerin uyku kalitelerinin düĢük olduğu ve diyet kalitelerinin geliĢtirilebilir olduğu saptanmıĢtır Beslenmenin iĢ verimi üzerine etkileri düĢünüldüğünde özellikle vardiya dönemlerinde sağlıklı atıĢtırmalık ve beslenme örüntüleri için çeĢitli planlamaların yapılmasının faydalı olacağı düşünülmüştür