ULUSLARARASI HAVA TAŞIMALARINDA TAŞIYICININ YÜK VE YOLCU TAŞIMA SÖZLEŞMELERİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞU

Abstract

Hava yolu taşımacılığı günümüzde bazı hallerde diğer türlere göre daha çok tercih edilmektedir. Talebin artması, hava taşımacılığını ülkesel sınırların ötesine taşıyarak uluslararası boyutta önem kazanmasını sağlamıştır. Uluslararası hava taşımaları açısından doğan hukuki problemlere uygulanacak olan hukukun her ülkede farklı olması ve bir yeknesak uygulamanın sağlanamıyor oluşu çeşitli sorunlara yol açmıştır. Bu sorunlara bir son vermek amacıyla yapılan ilk düzenleme 1929 tarihli Varşova Sözleşmesi’dir. Ancak, bu sözleşmenin zamanla güncel gelişmeleri yakalayamaması üzerine 1955 tarihinde Lahey Protokolü, 1971’de Guatemala City Protokolü ve 1975’te Montreal Protokolleri hazırlanmıştır. Tüm bu düzenlemeler birleşerek Varşova/Lahey Sistemi’ni oluşturmaktadır. Çok sayıda sözleşme ve düzenleme sebebiyle oldukça karmaşık bir yapıya dönüşen bu sistem, zaman içerisinde her ülkede farklı uygulanarak amaçlanan yeknesak düzenden uzaklaşmaya sebep olmuştur. Bu nedenle, 1999 yılında Montreal Sözleşmesi imzalanmıştır. Türkiye de bu sözleşmeyi imzalayan ülkelerden olup, Montreal Sözleşmesi 2011 yılında Türkiye açısından yürürlüğe girmiştir. Varşova/Lahey Sistemi’nin karmaşık yapısına bir de Montreal Sözleşmesi’nin eklenmesi, sorunlara kökten bir çözüm getirmemiş, bazı devletlerin yalnızca sözleşmelerden birini imzalamış olması sebebiyle halen yeknesak bir düzenlemeye ulaşılamamıştır. Yapılan uluslararası düzenlemeler neticesinde hava yolu taşıyıcısı, yolcunun ölümü veya yaralanması, bagaj veya yükün hasarı ya da ziyaı, yolcu, yük ve bagaj taşımalarındaki gecikmelerden ve bazı şartlarda taşıyıcının adamlarının fiilleri nedeniyle doğan zarardan sorumlu olmaktadır. Çalışmamızda, tüm bu haller açısından uluslararası hava taşımalarında taşıyıcının sorumluluğunun doğması için gerekli şartlar incelenmiştir. Yapılan açıklamalar hem Varşova/Lahey Sistemi hem de Montreal Sözleşmesi hükümlerince değerlendirilmiş, kimi emsal kararlardan örnekler sunulmuştur. Ayrıca iç hukuka yapılan atıflar doğrultusunda, mahkeme kararlarına ve kanun hükümlerine yer verilmiştir. Bunun yanında, taşıyıcının sorumluluktan kurtulması için gerekli haller belirtilmiştir. Tazminat davaları açısından da davanın tarafları, yetkili ve görevli mahkemeler, taşıyıcının sınırlı ve sınırsız sorumluluğu açıklanmıştır