OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE ÖĞRETMEN HAMLELERİNİN 60- 72 AYLIK ÇOCUKLARIN BİLİŞSEL DÜZEYDE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Abstract

Bu çalışmada bir Okul öncesi öğretmeninin sınıf içi uygulamalarında gerçekleştirdiği söylemsel hamlelerinin, okul öncesi dönem çocuklarının bilişsel üretkenliklerine olumlu ya da olumsuz katkılarını akıl yürütme kalitesi olarak etkisini söylem analizi (Discourse Analysis) yöntemi ile belirlemektir. Öğretmenin sınıf içi söylemsel hamlelerini görünür hale getirip, somut olarak bilişsel üretkenliklerine katkı sağlayıp sağlamadıklarını bilimsel olarak açıklayabilmektir. Bu çalışmanın katılımcıları 60-72 ay aralığında bulunan 16 okul öncesi çocuklar ve 20 yıllık okul öncesi öğretmenlik tecrübesine sahip deneyimli bir erken çocukluk öğretmeni oluşturmaktadır. Analizlerin gerçekleştirilebilmesi için: (i) Söylemsel Hamleler Kodlama Kataloğu, (ii) Akıl Yürütme Kalitesi Kodlama Kataloğu, (iii) SOLO taksonomisi kullanılmıştır. Öğretmenin söylemsel hamleleri sekiz grup ve 26 alt grup halinde belirlenmiştir. Bu hamle grupları “Bilgi Sağlayıcı Değerlendirmeci hamleler, Gözle -Karşılaştır Tahmin et hamleleri, İletişimsel hamleler, İzleme hamleleri, Çeldirme hamleleri, Değerlendir -Yargıla- Eleştir hamleleri, Delile Yönlendirme hamleleri ve Sonuç & İsimlendirme hamleleridir. Yukarıda bahsi geçen kod katalogları aracılığıyla yapılan çözümlemelerin sonucunda, öğretmenin öğretimsel hamlelerinin sınıf içi etkinlikler aracılığıyla etkili olduğunu gözler önüne sermiştir. Sonuç olarak araştırmamızın bulguları neticesinde öğretmenin “değerlendir yargıla-eleştir”, “iletişimsel”, “izleme” ve “çeldirme” amaçlı gerçekleştirdiği hamleleri çocukların akıl yürütme niceliğini ve niteliğini olumlu yönde etkilediği, öğretmenin söylemsel hamlelerinin çeşitlendiği metabilişsel, değerlendirmeye yönlendirici, çeldirici ve delile yönlendiren hamleler oldukça, bilişsel talebin arttığı, çocukların bireysel olarak bilişsel gelişimlerinin oldukça üst düzeylerde olduğu analizler sonucunda veri temelli olarak söylenebilmektedir. Uygulamalarda iv öğretmenin ard arda yaptığı yüksek bilişsel talepli hamleleri sonucunda, çocukların uzun sessizlikler içerisine girebildiklerini, öğretmenin bilişsel talep gerektiren hamleleri arttıkça ve akademik, üretken bir sınıf ortamı yaratıldıkça, sadece konuşan değil sessiz kalan çocukların da bilişsel olarak yol kat edebildikleri, veri temelli olarak da söylenebilmektedir. Öte yandan, öğretmenin sergilediği “bilgi sağlayıcı-değerlendirici” söylemsel hamleleri, öğretmen-çocuk veya çocuk -çocuk arasındaki diyaloğu kapattığından ve yüzeyselleştirdiğinden dolayı çocukların bilişsel çıktılarını olumsuz etkilediği analizler neticesinde söylenebilmektedir. Öğretmenin, Gözlem-karşılaştırma-tahmin söylemsel hamlelerini uygulamalar boyunca sıklıkla kullanmasına rağmen, bu hamleler çocuklar tarafından düşük bir bilişsel talep gerektirdiğinden, onların diyaloglara temel bilimsel süreç becerilerini kullanarak katılımını sağlayabilse de gerçekleştirilen diyaloglara herhangi bir katkıda bulunmadığı, araştırma verilerine göre söylenebilmektedir. Sonuç olarak; bu çalışmada öğretmenin sınıf içi uygulamalardaki söylemsel hamlelerinin 60-72 ay çocukların bilişsel üretkenliklerini nitel ve nicel yönden etkilendiği sonucuna varılmıştır. Araştırmanın verileri ve araştırmaya dair çalışmalar birlikte değerlendirilmiştir. Okul öncesi eğitim alanındaki uygulamalarda öğretmenin pedagojik söylem ve hamlelerine ilişkin tavsiyeler sunulmuş, öğretmenlerin sınıf dinamiklerini yönetme ve mesleki gelişimlerine katkı sağlamak için çeşitli önerilerde bulunulmuştur