TÜRKİYE’DE BESİN DESTEĞİ KULLANMA DURUMUNUN VE İLİŞKİLİ ETMENLERİN İNCELENMESİ

Abstract

Amaç: Türkiye’de besin desteği kullanımına ilişkin faktörler yeterli düzeyde tanımlanmamıştır. Bu sebeple bu çalışmanın temel amacı Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA) 2017 verilerini kullanarak Türkiye’de yaşayan bireylerin besin desteği kullanım durumları ile ilişkili etmenleri incelemektir. Materyal Metod: TBSA, Türkiye’nin beslenme ve sağlık verilerinin oluşturmak için Sağlık Bakanlığı tarafından belli aralıklarla yapılan Türkiye temsiliyeti olan kesitsel nitelikte bir çalışmadır. TBSA 2017, Sağlık Bakanlığı’na bağlı diyetisyenler tarafından yüz yüze gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada TBSA 2017’ye katılan 15 yaş ve üzeri 12977 katılımcının besin desteği kullanım durumu ve ilişkili faktörler incelenmiştir. Analizlerde ağırlıklandırma yapılmıştır. Besin desteği kullanımı üzerinde etkili olan değişkenlerin belirlenmesi için tekli ve çoklu lojistik regresyon analizinden yararlanılmıştır. Verilerin analizi IBM SPSS (versiyon 26) ve R programlama dili (versiyon 4.2.0) kullanılarak yapılmıştır. Tüm analizler için istatistiksel anlamlılık düzeyi p <0,05 olarak belirlenmiştir. Bulgular: TBSA 2017 katılımcılarının %10,6’sı (n=1372) besin desteği kullanmaktadır. Besin desteği kullanan katılımcıların %10,1’i (n=199) adölesan, %10,3’ü (n= 1010) yetişkin, %13,6’sı (n=163) yaşlı bireylerden oluşmaktadır. Katılımcıların en sık kullanıldığı ilk iki besin destek ürünleri; 15-18 yaş bireylerde multivitamin (%1,2) ve kalsiyum (%1,2), 19-64 yaş bireylerde B12 (%2,9) ve D vitamini (%2,2), 65 ve üzeri yaş bireylerde de B12 (%5,5) ve D vitamini (%2,8) kullanımı tercih edilmiştir Lojistik regresyon analizine göre; gelir düzeyi, fiziksel aktivite düzeyi, tanı almış bir hastalık durumu ve diyet uygulama durumunun besin desteği kullanımı üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Yüksek gelir düzeyindeki kişilerin besin desteği kullanma eğiliminin düşük gelir düzeyindekilere göre 2,31 kat (p = 0,044) daha yüksek olduğu görülmüştür. Besin desteği kullanımının herhangi bir v hastalık tanısı almayan kişilerde 1,17 kat (p=0,021), çok yüksek düzeyde fiziksel aktivite yapan kişilerde 1,62 kat (p=0,005) ve diyet programı uygulayan kişilerde 1,44 kat (p=0,001) daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Sonuç: Bu çalışmanın sonuçlarına göre; gelir seviyesi, fiziksel aktivite düzeyi, diyet uygulanması ve hastalık durumu katılımcıların besin desteği kullanım durumunu etkilemektedir. Besin desteği kullanım durumunu ve bu takviyelerin genel beslenme durumuna etkisinin belirlenmesi için gelecek çalışmalara genişletilerek devam ettirilmelidir.