ARCH-GARCH YAKLAŞIMIYLA MENKUL KIYMET PİYASALARINDA VOLATİLİTE TAHMİNİ: BORSA İSTANBUL UYGULAMASI

Abstract

Volatilite ve borsa arasındaki ilişki ekonomide sürekli yaşanan değişimlerin etkisini ortaya koymak için çok önemlidir. Uzun yıllardır araştırmacılar ve finans endüstrisi, kar elde etmek, risk yönetimi faaliyetleri veya çeşitli başka nedenlerden dolayı finansal verileri ve piyasa hareketlerini dikkate almaktalardır. Bu sebeplerden dolayı hedeflenen amaçlar doğrultusunda farklı modeller geliştirilmiştir. ARCH ve GARCH modelleri ise bu modellerin başında gelmektedir. ARCH modeli, zaman serilerinin gelecekteki volatiliteyi tahmin etmek için kullanılan istatistiksel bir modeldir. Finans dünyasında, ARCH modellemesi, gerçek piyasalara daha çok benzeyen bir volatilite modeli sağlayarak riski tahmin etmek için kullanılan bir modeldir. ARCH analizi ve modellemesi, yüksek volatilite dönemlerinde daha yüksek oynaklığın ve düşük volatilite dönemlerinde daha düşük oynaklığa sahip olan model sunmaktadır. Benzer bir biçimde GARCH modeli finansal zaman serilerinde model oluşturmak için uygun bir model olduğu ampirik çalışmalardan kanıtlanmıştır. Bu bağlamda ARCH ve GARCH yaklaşımlarıyla ile BIST100 endeksinin 01 Ocak 2002 ile 10 Eylül 2021 tarihlerini kapsayan verileri esas alarak Borsa İstanbul için en uygun volatilite modeli belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaç doğrultusunda, ilk etapta Otokorelasyon Fonksiyonu (ACF) ve Kısmi Otokorelasyon Fonksiyonu (PACF) kullanılmıştır. Daha sonra serinin durağanlık analizi test edilmiştir. Durağanlık analizi için Augmented Dickey–Fuller (ADF) ve Phillips–Perron (PP) testleri kullanılmıştır. Bu testlerin sonucunda, BİST100 serisi I(1) ve buna tabi olarak BİST100 getirisi I(0) entegrasyon seviyesinde durağan olduğu sonucuna varılmıştır. Daha sonra, Box-Jenkins modelini esas alarak en uygun ARCH ve GARCH modelleri belirlenmiştir. Analiz neticesinde BİST100 serisi için ARMA(1,1) GARCH (1,1) modellerinin en optimum model olduğu tespit edilmiştir.

Ayrıca, İstanbul borsasında özelikle BİST100 üzerinde yakın geçmişin eski gecikmelerden daha fazla etkiye sahip olduğunu sonucuna varılmıştır.