Okul Yöneticilerinin Mizah Davranışlarına Göre Sergiledikleri Liderlik Biçimleri

Abstract

Okul yöneticisi okulu, öğrenciler ve öğretmenler için eğlenceli, yenilikçi, neşeli, zengin ve pozitif öğrenme ortamı; kurumun diğer çalışanları için emir ve direktiflerden ziyade iletişimin güçlü olduğu paylaşımcı ve iş birlikçi bir çalışma ortamı haline getirdiği takdirde verimli bir eğitim öğretim ortamı oluşturarak okulun hedeflerini ulaşılabilir kılar. Okul yöneticisi yeniliğin yayılmasında, belirlenen hedeflere ulaşmada önemli bir role sahiptir. Okul yönetim sürecinde planda programda olmayan, öngörülemeyen sorunların, kurumun işleyişini aksatacak veya durduracak bir hale gelmemesinde okul yöneticilerinin sahip oldukları liderlik biçimleri önemli bir etkendir. Eğitim sisteminin etkililiği okulun etkili yönetilmesine bağlıdır. Okul yöneticileri başarılı olmak için fiziksel görünüş, enerji, konuşma hızı, ses perdesi ve tonu, canlandırma, el kol, baş hareketleri olarak bazı nitelikler ve bunların yanı sıra mizahın da iletişimde kullanılması çok önemli bir tutmaktadır. Okul yöneticilerinin, yönetim sürecinde kullandıkları mizah yaklaşımı çok güçlü bir araçtır. Sahip olunan mizah tarzının ve davranışının sergilenen liderlik biçimi ile uyum göstermesi, lider ile takipçileri arasındaki iletişimi güçlü ve olumsuz eleştirilere hoşgörülü kılması açısından önem taşımaktadır. Mizahi yaklaşım ile en olumsuz düşünceler sempatik ama düşündürücü bir dile çevrilebilir. Okul yöneticilerinin mizah tarzlarına göre sergiledikleri liderlik biçimleri nedir problem cümlemizden yola çıkarak aşağıdaki alt problem cümlelerimizle araştırmayı geliştirdik: 1 İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü 2 Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Okul Yöneticilerinin Mizah Davranışlarına Göre Sergiledikleri Liderlik Biçimleri 210 • Okul yöneticilerinin mizah tarzları nelerdir? • Okul yöneticilerinin liderlik davranışları nelerdir? • Yöneticilerin liderlik davranışları ile mizah tarzları arasındaki ilişki var mıdır? • Okul yöneticilerinin karizmatik liderlik davranışları cinsiyetlerine, yaşlarına, mesleki kıdemlerine, eğitim durumlarına ve çalıştığı eğitim kademesine göre fark etmekte midir? • Okul yöneticilerinin mizah davranışlarını, cinsiyetlerine, yaşlarına, mesleki kıdemlerine, eğitim durumlarına ve çalıştığı eğitim kademesine göre fark etmekte midir? Mizah denildiğinde, eğlendiren gülümseten karikatür, resim ve fıkra gibi edebi ürünler daha çok akla gelmekte ve kullanılmakta ve mizahın eleştirel yönü vurgulanmaktadır. Değişik mizah tarzlarının yönetim ve eğitim alanında kullanımı gereği kadar tartışılmamaktadır. Ruhsal ve bedensel sağlığa olumlu etkisi yadsınmaz olan mizah aynı zamanda önemli ve ayırt edici bir liderlik niteliğidir. Okul yöneticilerinin, alışılagelmiş otoriter ve sert davranışlarının aksine, mizahın etkili ve yerinde kullanımı okul yöneticisi, öğretmen, öğrenci ve veli iletişimini kolaylaştırıp tahammülü ve anlayışı geliştireceği, okul yöneticilerinin, mizahı yönetimde kullanma becerilerini, bilgisini artıracak ve farkındalık oluşturacaktır. Araştırma 2013-2014 eğitim öğretim yılında İstanbul ili Başakşehir ilçesinde çalışmakta olan okul yöneticilerinin (okul müdür ve müdür yardımcısı) kendi mizah tarzları ve liderlik stillerine ilişkin görüşleri ile sınırlıdır. Araştırmada örneklem alınmamış evren üzerinde çalışılmıştır. Araştırma, iki veya daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını, değişim derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmada öncelikle ilgili kaynaklar taranarak kavramsal temeli oluşturuldu. Daha sonra veri toplama araçları yardımı ile araştırmanın verileri elde edildi. Araştırmada, mizahı, ‘mizahi olmayan tarz’, ‘reddedici mizah’, ‘onaylayıcı mizah’, ‘üretici sosyal mizah’ ve ‘alaycı mizah’ olmak üzere beş boyutta kategorize edilen mizah ‘Mizah Tarzları Ölçeği’ ve ‘Liderlik Davranışı Ölçeği’ kullanılmıştır. Beyhan ÖZTÜRK, Doç. Dr. Hasan Basri GÜNDÜZ Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı - 2017 (209-212) 211 Okul yöneticilerinin liderlik davranışlarına tüm liderlik davranışlarında puan ortalamaları yüksek olduğu ve en yüksek puan ortalaması ise cesaretlendirme liderlik davranışı olduğu görülmektedir. Erkek okul yöneticilerinin kadın okul yöneticilerine göre daha çok model olma, ilham verme, zorluklarla başa çıkma, harekete geçme, cesaretlendirme liderlik davranışlarını gösterdikleri görülmektedir. Okul yöneticilerinin onaylayıcı mizah davranış puanlarının eğitim durumlarına göre farklılık gösterdiği görülmüştür. Ön lisans ve lisans eğitim durumuna sahip okul yöneticilerinin yüksek lisans ve doktora eğitim durumuna sahip okul yöneticilerine göre onaylayıcı mizah davranışlarını daha fazla gösterdikleri görülmüştür. Okul yöneticilerinin mizah davranışlarının görev yaptıkları eğitim kademesine göre istatistiksel olarak farklılaştığı bulunmuştur. Görev yapılan eğitim kademesinin artmasıyla tüm mizah davranışı puanların arttığı ve görev yapılan eğitim kademesinin yükselmesi ile okul yöneticilerinin daha fazla mizah davranışı gösterdikleri görülmüştür. Yöneticiler, okulu sıkıcılıktan ve stresten uzaklaştırmak, katı bürokratik yapının olumsuzluklarını gidermek, samimi bir ortam oluşturmak, sosyal ilişkileri olumlu yönde geliştirmek ve sürdürmek için mizahı kullanabilir. Ayrıca mizahın ortaya çıkması için uygun ortamı hazırlayarak mizahın kullanımını cesaretlendirebilir. Okul yöneticilerinin seçilme koşulları gözden geçirilmeli yaş, kıdem mizah ve liderlik davranışları da göz önünde bulundurulmalı. Okul yöneticilerinin liderlik davranışlarının görev yaptıkları eğitim kademesine göre istatistiksel olarak fark bulunmuştur. Okul yöneticilerinin liderlik davranışlarının görev yaptıkları eğitim kademesi yükseldikçe liderlik davranışlarını gösterme düzeyi yükselmektedir. Ortaöğretim ve daha alt eğitim kademelerinde görev yapan okul yöneticilerinin liderlik davranışlarını geliştirmeye yönelik eğitimler düzenlenebilir. Farklı sosyoekonomik yapıya sahip bölgelerde ve illerde ilkokul, ortaokul, lise ve yükseköğretim kurumlarında, mizah tarzları ve mizah kullanımının etkileri ile ilgili çalışmalar yapılabilir