TÜRKİYE BELEDİYECİLİK UYGULAMASININ GELİŞİMİ HUKUKİ YAPILANMASI VE SAMSUN ÖRNEĞİ

Abstract

Anayasada Türk İdare Teşkilatlanması merkezden yönetim ve yerinden yönetim ilkesine göre gerçekleşmektedir. Bunların kuruluş, görev ve esasları kanunla belirlenmektedir. Bu birimlerden biri olan Belediyeler ve Büyükşehir belediyesinin yapısal olarak ele almaktayım, hem belediyelerin hem de büyükşehir belediyeleri tarihsel süreç içerinde nasıl oluşturulduğu, belediye ve büyükşehir belediyesi arasındaki farklılıkları, sınırları, görev ve yetkilerini işleyişi, hukuki, mali yapısını, yönetim birimleri, organları, sınırları, bütçesi vb. özellerini ele almaktadır. Tezin birinci bölümünde amacını, önemini, yöntem ve sınırlılıklarını ele aldım. Belediyeler ve Büyükşehir Belediyelerin ülkenin genel yapısı için ne anlam ifade ettiği bu bölümde anlaşılmaktadır. İkinci bölümde Belediye ve Büyükşehir Belediyelerinin tarihi süreç içerisindeki gelişimi ele aldım. Belediye Osmanlı devletindeki kadılık sistemine kadar dayandırılmıştır. Avrupa devletlerle ticari, siyasi ilişkiler ve yurt dışına çıkan elçilerin beledi yönetim sistemi görmeleri ve bunu Osmanlıda uygulamaları ile başlamıştır. Osmanlı devletinde şehremaneti ile başlayan belediye yapısı kurulmaya başlayarak, Cumhuriyet dönemine kadar devam etmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında ülkenin içinde bulunduğu durum ve sorunların olması belediye hizmetlerin uygulanması ve geliştirilmesi ilk aşamada ikinci plana atılmıştır. Osmanlı yapısı belediye teşkilatlanması devam etmiştir.1930 yıllardan sonra belediye kanunları çıkarılmaya başlanması ve belediye reformlarının uygulamaya başlamasıyla yeniden bir düzenleme içerisine girilmiştir. Üçüncü bölümde ise, Belediye ve Büyükşehir Belediyelerinin yönetimine kuruluşuna genel bir bakış açısı yapıldıktan sonra, sınırlar hukuki yapısı, görev-yetki ve sorumlukları, belediye ve büyükşehir belediyesi organları, bütçesi, gelir ve giderleri ele alınmıştır. Türkiye‟de bazı mahalli müşterek nitelikli sorunların olması ve göçlerin fazlaca artması sebebi ile belediyelerin ulaşım, alt yapı, imar, bütçe gibi birçok konuya yetersiz kalması sonucu büyükşehir belediyeleri oluşturulmuştur.2000‟li yıllardan itibari ile 16 büyükşehir belediyesi oluşturulmuştur.2014 seçimleri ile ise 13 Büyükşehir eklenmiştir. Türkiye‟de belediyeler mali yönetim, insan kaynakları, hizmet sunulması bakımından büyükşehir belediye yapısı oluşuncaya kadar koordineli bir şekilde işleyişini sürmüştür. Belediyeler ve büyükşehir belediyeleri yapısal olarak farklılar oluşturmuş olsa bile yönetim birimlerinin oluşumu yapısı, kuruluş şekli birbirine benzerlik gösterdiğini görmekteyiz. Büyükşehirlerin oluşması kentleşmeyle orantılı şekilde gelişmiştir. Şehirlerin giderek kalabalık hale gelmesi eğitim, ekonomik, sağlık, ulaşım gibi faktörlerin yetersizliği Belediyelerin Büyükşehir Belediyesine dönüşmesinin sebeplerinden biri olmuştur. Ülkemizdeki anayasal çerçevede kabul edilen yerel yönetim birimleri İl Özel İdareleri, Belediyeler ve Köylerdir oluşmaktadır. Anayasal düzenlemeler xx çerçevesince 1984 yılında getirilen yeni düzenlemeyle belediye yönetim sistemi değiştirilmiş ve belli merkezlerde Büyükşehir Belediyeleri oluşturulmuştur. Yerel yönetim birimlerinden olan Belediye ve Büyükşehir Belediyeleri hukuki düzenlemelerini kanunlar çerçevesinde ele aldım. Kurulduğu günden itibaren büyükşehir belediyeleri, ülkemizde, yerel yönetimlerin en dinamik, en hızlı gelişen ve yayılan birimi olmuştur. Ülkemizde ise yaklaşık elli dokuz milyon insan büyükşehir belediye sınırları içinde yaşamaktadır. Aynı zamanda ülkemizde büyükşehir modeli uygulanmaya başlandığı günden bu yana genişleyerek gelişmeye devam etmekte, belki de ilerleyen zamanlarda yerel yönetimler bazında ülkenin tamamının büyükşehir modeli sisteminde yönetileceği öngörülmektedir. Tezin son bölümünde Samsun Belediye ve Büyükşehir belediye yapısına geçiş süreçleri ve bu süreç içerisinde Büyükşehir Belediyesi haline geldikten sonra şehrin gelişimi ele aldım. Ayrıca Samsun kentleşme sürecinde neler yaşandığı ve büyüyen şehir olarak Samsun değişiminden bahsedilmiştir. Samsun Belediyeler Birliği ve Büyükşehir Belediyesi stratejik planlamaları, gelişen ağ içerinde Samsunun nasıl bir yönde geliştiği bahsettim. Karadeniz Bölgesinde Büyükşehir Belediyeleri içerisinde Samsun ili ticaret, ulaşım, turizm, sağlık, eğitim gibi alanları ile de önemli hale gelmiştir.