Özet:
Bu çalışmada, anayasal demokrasilerde, siyasi partilerin hukuki niteliği
hakkında yapılan tartışmalar incelenmiştir. İnceleme konusu, anayasalarında
siyasi partilere yer veren ülkelerin Anayasaları ve Siyasi Partiler Kanunu
hükümleri çerçevesinde ele alınmış, siyasi partilerin tarihsel gelişimi, tanımı,
işlevleri ile unsurlarının nelerden ibaret olduğu ve siyasi parti türleri
incelenmiştir. Bu kapsamda, siyasi partilerin demokrasi ile ilişkisi ve temsili
demokrasi kurumları üzerindeki etkileri ve temsili demokrasiyle olan benzerlik
ve farklılıklarına değinilmiştir. Daha sonra, Türk hukukunda ve karşılaştırmalı
hukukta, anayasal ve yasal temelde siyasi partilerin hukuki düzenlemelere ne
şekilde konu edildiği ele alınacak; devamında ise, Türk ve dünya doktrininde
siyasi partilerin hukuki niteliği hakkındaki görüşler incelenerek, konu
açıklanmaya çalışılmıştır. Temel olarak, siyasi partilerin hukuki niteliği
konusunda, kamu hukuku görüşü, özel hukuk görüşü ve uzlaşmacı görüş
olarak üç farklı nitelemeye yer verilen çalışmamızda, bu görüşlerin dayanağı
olan temel hususlar incelenmiştir. Son olarak, Türk Anayasa Mahkemesi’nin
bu konudaki tutumu, Türkiye İşçi Partisinin, Birlik Partisinin, Sosyaldemokrat
Halkçı Partinin, siyasi partilere devlet yardımı konusunda yapılan birtakım
düzenlemelere karşı açtığı iptal davalarında vermiş olduğu kararlar
çerçevesinde değerlendirilmiştir.
