Abstract:
İnsan davranışlarını yöneten faktörleri açıklamaya yarayan en önemli
dürtülerden biri “kendini gerçekleştirme” dürtüsü olup, bu dürtüler toplumun
baskısı sebebiyle ego tarafından devamlı kontrol altında tutulmaktadır.
Bireyler her ne kadar dürtülerini kontrol altında tutup toplumda ahlak kuralları
çerçevesinde yaşamaya çalışsa da; günümüz çalışma hayatında işletmelerin
çalışanları tarafından gerçekleştirilen birçok hile eylemleri ile karşı karşıya
kaldığı görülmektedir. İşletmelerde çalışanlar tarafından yapılan bu hileler,
son zamanlarda artan ve yaşanan hile olayları ile birlikte gündemde daha çok
adından söz ettirmeye başlamıştır.
İşletme içerisinde ücret karşılığında görev yapan çalışanın; görev ve
yetkilerini aşıp işletme varlıklarını kendi çıkarları doğrultusunda kullanarak,
haksız kazanç elde ederek, çalıştığı şirketi dolandırarak, işletmedeki
yetkilerini kötüye kullanarak, işletmeye hem maddi hem de manevi zararlar
vermesi ve suç teşkil edecek eylemlerde bulunması çalışan hileleri olarak
adlandırılır.
Son zamanlarda gerçekleşen çalışan hilelerinin, işletmelere,
işletmedeki diğer çalışanlara, işletme ile çalışan üçüncü kişilere, dolayısıyla
ülke ekonomilerine verdikleri zararların gittikçe ciddi boyutlara ulaştığı görülmektedir. Ayrıca hileye maruz kalan işletmelerin birçoğu; hileleri ortaya
çıkarmak için hiçbir çaba sarf etmeden, hile eylemini derinlemesine
araştırmadan, ne yazık ki üstünü kapatmaktadırlar.
İşletmelerde çalışan hilelerinin önlenmesinde en büyük görev
yöneticilere düşmekle beraber, yöneticilerin hile konusunda sistematik bir
yaklaşımı benimsemeleri ve uygulamaları gerekmektedir. Yöneticilerin söz
konusu uygulamalar neticesinde katlandıkları hileyi önleme maliyetinin, hileyi
ortaya çıkarma maliyetinden çok daha az olmasından dolayı, işletmelerini
önemli derecede tasarruf ettirdiklerini de ifade etmek mümkündür.
Yukarıda yer alan tüm açıklamalar neticesinde işletmelerin hayati
fonksiyonlarını hedef alan çalışan hileleri teorik olarak ve genel bir literatür
taraması yapılarak incelenmiştir. Yapılan bu çalışma ile çalışan hileleri
hakkında ayrıntılı bir araştırma ortaya koymak ve bu araştırma sayesinde
işletmelere, yatırımcılara, işletme ile yakından ilgili üçüncü kişiler ile dolaylı
olarak ödenecek vergiler sebebiyle devlet kuruluşlarına, çalışan hileleri
hakkında ışık tutmaya çalışılmıştır. Çalışma sırasında çalışan hileleri ile ilgili
istatistiki araştırmalar ile örnek hile olaylarına da yer verilerek tez konusunun
daha iyi kavranılması hedeflenmiştir.
