ÇOCUKLARIN SAĞLIKLI SOSYAL VE FİZİKSEL GELİŞİMİNDE ERİŞİLEBİLİR KENT PARKLARININ ETKİSİ: İRAN’DA TEBRİZ ELGÖLİ PARKI ÖRNEĞİ

Abstract

19.yüzyılla başlayan sanayileşme süreci içinde kent merkezlerinde hızla artan yapılaşma, yoğunlaşma ve nüfus beraberinde sorunlarını da getirmektedir. Bu durumda, kent merkezlerinde yaşam kalitesi düşmekte ve çocuk gelişimine uygun nitelikli kentsel mekanlar giderek azalmaktadır. Bu yüzden parklar kentte yaşayan bütün insanların, özellikle de çocukların nefes alabileceği, dinlenebileceği ve doğaya olan özlemini giderebileceği rekreasyon alanları olarak artan bir önem kazanmaktadır. Kentsel açık alan olarak önemli bir işlev üstlenen tüm rekreasyon alanlarının ve bu anlamda parkların erişilebilirliği, engelli ya da engelsiz farkı gözetmeksizin her yaş gurubundaki insanların rahatça kullanabileceği şekilde düzenlemelidir. Parklar bütün insanları özellikle çocukları kent merkezindeki yaşantılardan uzaklaştırarak, onların çeşitli ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Bu yüzden, parklar ve parklarda bulunan çocuk oyun alanları çocukların özgürce oyun oynamasına ve çeşitli oyun faaliyetlerini gerçekleştirerek gelişmiş sağlıklı nesillerin yetiştirilmesine olanak sağlamaktadır. Ayrıca çocukların gelecek hayatında sağlıklı fiziğe sahip olması, kendine güven hissinin artması ve toplumla rahatça iletişim kurması için parklar ve parklardaki oyun alanalarının önemi yadsınmamalıdır. Bu çalışmada, açık yeşil alan ve park kavramlarının içeriği araştırılmış, kent parklarından başlayarak her tür ve ölçekteki parklarda yer alan mimari ve peysaj ögelerinin planlama ve düzenleme ilkeleri ve standartları incelenmiştir. Bununla birlikte çocuğun gelişim süreci, oyun kavramı ve parkların çocuğun fiziksel, sosyal, duygusl ve zihinsel gelişimindeki etkileri üzerinde durulmuştur. Örnek alan olarak seçilen Tebriz Elgöli parkı bu bilgiler bağlamında analiz edilmiş, kullanıcıların Elgöli parkının fiziksel ve işlevsel nitelikleri hakkındaki gürüşleri ve park bütünü ile park içerisinde yer alan çocuk oyun alanlarının çocukların sosyal ve fiziksel gelişmeleri üzerindeki etkileri sorgulanmıştır. Saha çalışması iki aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada Elgöli parkı gözlemlere dayalı olarak sosyal ve fiziksel faktörler çerçevesinde değerlendirilmiş, bu aşamada TSE standartları referans alınmıştır. İkinci aşamada, bir anket formu aracılığı ile, Elgöli parkı kullanıcılarının mekana ilişkin düşünceleri ve parkın çocukların fiziksel ve sosyal gelişimleri üzerindeki etkileri sorgulanarak çok değişkenli istatistik analiz metodlarla incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar Elgöli parkının erişilebilirlik açısından sorunlar içerdiğini göstermektedir. Anket görüşmelerine göre Elgöli parkının bir bütün olarak çocukların sosyal ve fiziksel gelişminde olumlu etkileri olduğu, ancak içerisinde yer alan oyun alanlarının yetersizlikler barındırdığı ve çocuk gelişimindeki olumlu etkilerinin kısıtlı kaldığı ve bu nedenle ebeveynler ve çocuklar tarafından az tercih edilir olduğu saptanmıştır.