Abstract:
Kovid-19 pandemi sürecinde sağlık çalışanlarının anksiyete-kaygı ve besin
takviyesi kullanım durumları ile fiziksel aktivite düzeyleri ve beslenme
alışkanlıklarındaki değişimin incelenmesidir.
Materyal Metod: Bu çalışmada, İstanbul Avrupa Yakası’nda bulunan “Birinci Göz
Hastanesi”, “Birinci İnternational Hastanesi”, “Birinci Yeni İklim Hastanesi” ve “Özel
Simge Tıp Merkezi”nde görev yapan 73 erkek 157 kadın olmak üzere toplam 230 sağlık
çalışanına, katılımcıların tanıtıcı bilgileri (yaş, cinsiyet, mesleği, vücut ağırlığı, boy
uzunluğu gibi), beslenme alışkanlıkları (sigara ve alkol kullanım durumları, ana öğün, ara
öğün sayıları hakkında bilgi, sıvı tüketimi, kovid-19 pandemisi sonrası besin tüketim
durumları gibi), besin takviyesi kullanım durumları tespiti için 28 soru ve üç günlük besin
tüketim kaydı (2 gün hafta içi ve 1 gün hafta sonu), “Becks Anksiyete Ölçeği” ve
Uluslararası Fiziksel Aktivite Ölçeği (IPAQ)’nden oluşan anket uygulanmıştır. Verilerin
istatistiksel analizi SPSS v26 (IBM Inc., Chicago, IL, USA) istatistik paket programı
kullanılarak yapılmıştır.
Bulgular: Yaş ortalamasının 30,66±9,81 yıl ve BKİ ortalaması; 24,53±5,10 kg/m2
olan
sağlık çalışanlarının %31,7’si erkek ve 68,3’ü kadındır. En fazla zayıflar %16,7 ile besin
takviyesi kullanmaktadır. Zayıfların en fazla kullandığı besin takviyesi; %16,7 ile omega 3, normal kiloluların %66,7 ile demir ve şişmanların %60,0 ile; kara mürver özütü’dür.
Katılımcıların %86,1’i besin takviyesi kullanmamaktadır, %13,9‘u besin takviyesi
kullanmaktadır ve en fazla kullanılan besin takviyesi; %33,3 ile demirdir ve kadınlar
%41,7, erkelerden %11,1 daha fazla demir kullanmaktadır. Kovid-19 pandemisinde,
katılımcıların %63,0’ının besin takviyesi kullanma durumu değişmemiştir ve %37,0’ının
vi
besin takviyesi kullanma durumu değişmiştir. Katılımcılar pandemide; D vitamini
(%27,1), C vitamini (%48,2), B12 vitamini (%8,2), multivitamin (%32,9), demir (%3,5),
çinko (%18,8), selenyum (%7,1), kara mürver özütü (%11,8), omega-3 (%7,1)
kullanmışlardır. Katılımcıların, kovid-19 pandemisinde besin takviyesi kullanma nedeni
en fazla %29,1 ile bağışıklığı güçlendirmektir. Katılımcıların çoğu (%41,3) 1-2 litre/gün
su tüketmektedirler. Kovid-19 pandemisinde, katılımcıların %70,9’unun su tüketimi
değişmemiştir ve %29,1’nin su tüketimi değişmiştir ve su tüketimi değişenlerin çoğunun
(%68,7) su tüketimi artmıştır. Katılımcıların, kovid-19 pandemisinde, %54,8 ile
beslenme durumları değişmiştir ve katılımcılar kovid-19 pandemisinde, %40,5 ile yemek
yeme miktarını artırmış ve %40,5 ile daha çok sağlıklı beslenmeye başladıklarını
belirtmişlerdir. Kovid-19 pandemisinde beslenme sürecindeki besin çeşidi değişim
durumu bakımından, katılımcılarda en fazla %37,4 ile atıştırmalık tarzı besinlerin (cips,
kraker, jelibon, şeker, mısır, bisküvi, çikolata vb.) tüketiminde artış olmuştur.
Katılımcıların %70,0’ında kovid-19 pandemisinde öğün tüketim sıklığında değişim
yoktur, %30’unun öğün tüketim sıklığında değişim vardır ve öğün tüketim sıklığında
değişim olanların çoğunda (%75,4) öğün tüketim sıklığı artmıştır. Kovid-19 pandemisi
sürecinde en sık atlanılan öğün; %29,6 ile kahvaltı öğünüdür. Katılımcıların %49,1’i
minimal düzeyde anksiyeteye sahiptir ve kadın katılımcıların Beck Anksiyete ölçek
(BEA) [9 (0-49)] puan ortancasının, erkek katılımcılara [5 (0-49)] göre daha yüksek
olduğu bulunmuştur (U=4514; p<0,01). BEA’nın “Öznel Anksiyete” alt faktör puanında
kovid-19 pandemisinde beslenme durumu değişen sağlık çalışanlarının [3 (0-30)] puan
ortancası, beslenme durumu değişmeyen sağlık çalışanlarına [2 (0-28)] göre (U=5566,5;
p<0,05), “Somatik Belirtiler” alt faktör puanında kovid-19 pandemisinde beslenme
durumu değişen sağlık çalışanlarının [3,5 (0-19)] puan ortancası, beslenme durumu
değişmeyen sağlık çalışanlarına [3 (0-15)] göre (U=5542; p<0,05) ve “Fizyolojik
Tepkiler” alt faktör puanında kovid-19 pandemisinde beslenme durumu değişen sağlık
çalışanlarının [2 (0-9)] puan ortancası, beslenme durumu değişmeyen sağlık çalışanlarına
[1 (0-9)] göre (U=5400; p<0,05) istatistiksel olarak yüksek bulunmuştur. Sağlık
çalışanlarının BKİ gruplarına göre “IPAQ Toplam” puanlarında istatistiksel olarak
anlamlı fark saptanmamıştır (p>0,05). Sağlık çalışanlarının besin takviyesi kullanım
durumlarına göre “IPAQ Toplam” puanında istatistiksel olarak anlamlı fark
saptanmamıştır (p>0,05). Kovid-19 pandemisinde beslenme durumu değişen sağlık
çalışanlarının [1372,5 (231-14040)] IPAQ puan ortancası, beslenme durumu değişmeyen
sağlık çalışanlarına [1139,3 (75-14130)] göre istatistiksel olarak yüksek bulunmuştur
vii
(U=5543; p<0,05). Erkek sağlık çalışanları, protein (g) ve CHO (g)’ı, A vitamini (μg),
riboflavin (mg)”, niasin (mg), B6 vitamini (μg) ve B12 vitamini (μg), omega-3 (g),
sodyum (mg)”, fosfor (mg), klor (mg), demir (mg) ve bakır (mg)’ı DRI’ya göre günlük
gereksinimden fazla, yağ %’sini, omega-6 (g) ve lif (g)’ı, E vitamini (mg), K vitamini
(μg), tiamin (mg), folat (μg) ve C vitamini (mg), magnezyum (mg)’u DRI’ya göre günlük
gereksinim kadar ve potasyum (mg), kalsiyum (mg), çinko (mg), flor (mg) ve selenyum
(mg)’u DRI’ya göre günlük gereksinimden yetersiz almaktadır.Kadın sağlık çalışanları
ise; A vitamini (μg), riboflavin (mg), B12 vitamini (μg), sodyum (mg), fosfor (mg), klor
(mg), fosfor (mg) ve bakır (mg)’ı DRI’ya göre günlük gereksinimden fazla, E vit. (mg),
tiamin (mg), niasin (mg), B6 vit. (μg), K vit. (μg) ve C vit. (mg), protein (g), omega-6 (g),
lif, magnezyum (mg), demir (mg) ve iyot (mg)’u DRI’ya göre günlük gereksinim kadar,
D vitamini (μg), folat (μg), potasyum (mg), kalsiyum (mg), çinko (mg)”, flor (mg)”
DRI’ya göre günlük gereksinimden yetersiz almaktadırlar.
Sonuç: Kovid-19 pandemi sürecinde sağlık çalışanlarının anksiyete-kaygı ve besin
takviyesi kullanım durumları ile fiziksel aktivite düzeyleri ve beslenme alışkanlıklarında
değişim gözlenmiştir.