Abstract:
Özel gereksinimli bireylere kendi bireysel gelişimlerini ve yeteneklerini
geliştirecek, yaşamlarını daha nitelikli hale getirecek yaşam standartlarının
oluşturulabilmesi için özel eğitim hizmetlerinin sunulması büyük bir önem
arz etmektedir. Bu doğrultuda dünyadaki gelişmelerle birlikte ülkemizde
de son yıllarda özel eğitim alanın da önemli atılımlar sağlanmıştır (Özsoy,
Özyürek ve Eripek, 2002, s. 2). Özel eğitim görmesi gereken engelli
bireylerin eğitim aldıkları ve kendilerine mesleki yönden gelişmelerini
sağlayan özel eğitim kurumları, milli eğitim bünyesinde faaliyetlerini
sürdürmektedirler.
Her eğitim kurumu gibi bu kurumların da eğitim faaliyetlerini en üst
düzeyde yerine getirmeleri gerekmektedir. En üst düzeyde verim alabilmek
için çalışanlarında bu kurumlara bağlılıklarının güçlü olması gerekmektedir.
Özel eğitim kurumlarında adından da anlaşılacağı üzere özel olan
çocuklarla çalışılmaktadır ve bu noktada öğretmenlerin, yöneticilerin ve
tüm personelin iş ilişkileri, motivasyonları, iş bölümleri, fikir alışverişleri
ve disiplin çok önemlidir. Bütün bunların oluşması için bir sürecin geçmesi
gerekmektedir ve bu zorlu bir süreçtir. (Eripek, 2002, s. 17).
Okul liderlerinin kurumlarda üstlendiği rol düşünüldüğünde, yöneticilerin
bazı yeterliliklere sahip olması gerekmektedir. İlk olarak okul müdürü, özel
eğitim yönetmeliğini iyi bilmeli, kaynaştırma uygulamaları ile ilgili yeterli
bilgiye sahip olmalıdır ki okuldaki iş birliği iklimini oluşturabilsin. Okul
liderlerinin eğitim uygulamalarının gereğine inanması, sınıfa verilecek
öğrenci sayısında, fiziksel ortamın düzenlenmesinde, özel eğitim ve destek
eğitim hizmetlerinin koordine edilmesinde, BEP geliştirme birimi ve
aileler arasında kaynaştırma öğrencisinin eğitimi doğrultusunda iş birliği
yapılmasında etkili olacaktır (Batu, 2000, s. 59). Bu durumda yöneticilerin
1
İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
2
İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Özel Eğitim Kurumlarındaki Okul Yöneticilerinin Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi
294
okulun her alanında lider olmaları gerekmektedir. (Gümüşeli, 2001).
Eğitim sisteminin verimliliğini artıran en temel etken yöneticilerin seçimi
ve atanmasıdır. Bazı eğitim sistemlerinde yönetim pozisyonlarında gerekli
derecede saygınlığa ve kariyere sahip olması, bu göreve gelmek isteyenlerin
sayısını artırmaktır. Fakat bu durumun yöneticilik gerektiren durumlara
uygun olan kişilerin geldiğini anlamına gelmemektedir. (Çağlar, Yakut ve
Karadağ; 2005, s. 27). Yönetim bilimcilerin, yöneticiliğin meslekleşmesi
ve başarılı adayların seçilip yetiştirilmesi için gösterdikleri çabaya ve
yönetmelikler üzerinde yapılan bu değişikliklere karşın Türkiye’de,
yönetici seçme yetiştirme sistemi belli bir standartta oturtulamamış ve
“Çıraklık Modeli” rafa kaldırılamamıştır. Bu bakımdan eğitim yöneticiliği
bir meslek haline gelebilmesi için gayret gösterilmesi gereken bir alandır.
Bu meslek alanının işe alırken hangi özelliklere ve şartlara göre kişi
seçeceği, bu özelliklerin genel olarak eğitime ve yöneticilere katkısının
ne olacağı iyi bir şekilde gözden geçirilirse ülkemiz için olumlu etkisi
olacaktır. (Arıkan, 2007, s. 77).
Yöneticiler, özel gereksinimi olan öğrencilerin eğitsel performanslarını
dikkate alarak amaç, içerik ve öğretim süreçlerinde uyarlamalara gereksinim
duymaktadırlar. Okul yönetiminde görev yapan idarecilerde problem
çözmeye ait becerilerin düzeyi yönetsel başarılarını da etkilemektedir.
Araştırmanın amacına uygun olarak, araştırmanın evrenini, 2014-2015
eğitim öğretim yılında İstanbul İli sınırları içinde Milli Eğitim Bakanlığına
bağlı olan resmi özel eğitim kurumlarında (özel eğitim uygulama merkezi,
iş uygulama merkezi, mesleki eğitim merkezi) görev yapan 111 yönetici
oluşturmuştur.
Araştırmada tarama yöntemi kullanılmıştır. Verilerin toplanmasında
araştırmacı tarafından geliştirilen ölçekten yararlanılmıştır. Veri toplama
aracının geliştirilmesi sürecinde ilk olarak tanımlayıcı özellikleri içeren
Kişisel Bilgi Formu ve Problem Çözme Envanteri (PÇE) ile toplanmıştır.
Araştırmaya katılan yöneticilerin problem çözme becerilerinin, yaş
değişkenine bağlı olarak alt boyutlarında anlamlı bir farklılık olduğu
görülmüştür. Bu farklılık; 41 yaş ve üzeri yönetici grubu ile 21-30 yaş
yönetici grubu arasında 41 yaş ve üzeri yönetici grubu lehine p<.05
gerçekleşmiştir.
Feyza YAZGAN, Yrd. Doç. Dr. Ayşin KAPLAN SAYI
Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı - 2017 (293-297) 295
Araştırmaya katılan yöneticilerin problem çözme becerilerinin
boyutlarında anlamlı bir farklılık görülmüştür. Bu farklılıklar “Problem
Çözme” boyutunda; 16 ve üzeri kıdeme sahip olan yöneticiler grubu ile
1-5 kıdem grubundaki yöneticiler grubu, yine 16 ve üzeri kıdeme sahip
olan yöneticiler grubu ile 6-10 kıdemindeki yöneticiler grubu arasında
anlamlı farklılıklar ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak 16 ve üzeri kıdeme sahip
olan yöneticiler grubu lehine p<.01 düzeyinde gerçekleşmiştir.
Yöneticilerin problem çözme becerilerinin “branşınız” değişkenine göre
rehber öğretmenler, branş ve diğer gruptaki öğretmenler grubu arasında
rehber öğretmenler grubu lehine p<.005 düzeyinde, Zihin engelliler
sınıf öğretmenler grubu ile branş, diğer ve rehber öğretmenler grubu
arasında zihin engelliler sınıf öğretmen grubu lehine p<.005 düzeyinde
gerçekleşmiştir. Zihin engelliler sınıf öğretmenlerinin problem çözme
becerilerinin “branşınız” değişkenine göre rehber, branş ve diğer gruptaki
yöneticilere göre daha olumlu çıktığı söylenebilir.
Yöneticilerin problem çözme becerilerinin, mezun oldukları okul
değişkenine bağlı olarak anlamlı bir farklılık göstermiştir. Bu problem
çözme boyutunda farklılık; lisans ve üstü yöneticiler grubu lehine p<.01
düzeyinde, anlamlı bir farklılık göstermiştir. Lisans ve üstü yöneticiler
problem çözme becerilerinin, lisans mezunu yöneticilere göre daha olumlu
olduğu düşünülebilir.
“Bulunduğunuz Kurumda Kaç Yıldır Görev Yapıyorsunuz?” sorusuna
özel eğitim kurumlarında görev yapan yöneticilerin, 2-5 yıldır görev
yapan yöneticiler ile 0-1 yıldır görev yapan yöneticiler arasında 2-5 yıldır
görev yapan yöneticiler lehine p<.01 düzeyinde, 6 yıl ve üzeri görev yapan
yöneticiler arasında, 0-1 yıl ve 2-5 yıldır görev yapan yöneticiler arasında
6 yıl ve üzeri görev yapan yöneticiler lehine p<.01 düzeyinde gerçekleştiği
saptanmıştır.
Araştırmaya katılan yöneticilerin problem çözme becerilerinin, özel eğitim
kurumunu isteyerek seçip seçmeme durumu değişkenine göre anlamlı bir
farklılık göstermiştir. Söz konusu farklılık mesleği isteyerek seçen yönetici
grubu lehine gerçekleşmiştir. (p<.01).
Özel Eğitim Kurumlarındaki Okul Yöneticilerinin Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi
296
Yapılan analizler sonucunda; araştırma grubunu oluşturan yöneticilerin
yüksek problem çözme becerilerine sahip oldukları anlaşılmıştır. Yapılan
son araştırmalar etkin ve başarılı bütün yöneticilerin yüksek problem çözme
becerisine sahip olduklarını göstermektedir. Bu doğrultuda elde edilen bu
sonuç; genel olarak özel eğitim sektöründe çalışan eğitim yöneticilerinin
yüksek problem çözmede dolaylı olarak da başarılı yöneticiler olduklarını
göstermektedir.
Bu araştırma 2014-2015 eğitim öğretim yılında İstanbul ili Avrupa
yakasındaki özel eğitim okullarında görev yapan 111 yönetici ile sınırlı
tutulmuştur. Bu nedenle araştırmacıların bu konuyu Milli Eğitim Bakanlığı
ile ortaklaşa yapacakları bir çalışma ile ülke genelinde incelemeleri özel
eğitim kurumuna ciddi katkılar sağlayabilir.
Bunun yanında getirilebilecek diğer öneriler; öğretmenlere ve idarecilere
kaynaştırma eğitimiyle ilgili uygulamaya yönelik hizmet içi eğitimler
verilebilir. Öğretmen yetiştirme programlarında özel eğitime yönelik dersler
eklenebilir. Kaynaştırma öğrencilerinin bulunduğu sınıfların mevcutları
azaltılabilir. MEB tarafından kaynaştırma eğitimi için kaynak kitaplar
yayınlanabilir. Öğretmenler, okul rehber öğretmenleri ve okul idaresi ile
iş birliği içinde olmaları, sorunları birlikte çözüme ulaştırmaları, çalışma
sonucunda önerilebilir. Özel Eğitim Okullarında bulunan personel sayısı
yeterli sayıya çıkarılabilir. Özel Eğitim Okullarında yönetici, öğretmen,
rehberlik uzmanı, hemşire, hizmetliden başka özel eğitim uzmanı, denetçi,
psikolog, konuşma özürleri uzmanı, sosyal araştırıcı, iş öğreticileri,
psikometrist, doktor, psikiyatrist gibi personel de bulundurulabilir