ULUSLARARASI GEMİ VE LİMAN TESİSİ GÜVENLİK KODU (ISPS KOD) ÇERÇEVESİNDE LİMANLARDA HAZIRLANAN DİĞER GÜVENLİK PLANLARI İLE LİMAN TESİSİ GÜVENLİK PLANININ ENTEGRASYONU

Abstract

Deniz taşımacılığı; hava yoluna göre 14, karayoluna göre 7, demiryoluna göre 3,5 kat daha ucuz olması nedeniyle dünyada en çok tercih edilen ulaşım şeklidir. Dünya ticaretinin yaklaşık %80’inin denizyolu ile gerçekleştiriliyor olması, uluslararası ticarette denizyolu taşımacılığının ne derece önemli olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Bugün dünya deniz ticaret hacmi 9 milyar tona ve parasal değer bakımından 9 trilyon $’lık bir büyüklüğe ulaşmıştır. Ticari şirketlerin varlıklarını sürdürebilmeleri ve rekabet gücünü artırabilmeleri amacıyla üretilen malın en ucuz ve en güvenilir şekilde tüketiciye ulaştırılması gerekmektedir. Tonlarca yükün aynı anda gemilerle taşınması, en ucuz taşıma yöntemidir. Bu nedenle dünya ticaretinde en çok deniz taşımacılığı tercih edilmektedir. Deniz taşımacılığının tercih edilmesinin bir diğer nedeni ise dünyanın üçte ikisinin okyanuslar ve denizlerle çevrili olmasından kaynaklanmaktadır. Ticari yükün kıtalararası taşınabilmesinde denizler ve okyanuslar fiziki engel olarak karşımıza çıkmaktadır. Fiziksel engelin aşılması için yükün havayolu veya deniz yoluyla taşınması gerekmektedir. Havayolunun denizyoluna göre daha pahalı olması nedeniyle denizyolu taşımacılığı dünya ticaretinin en çok tercih edilmesini zorunlu kılmaktadır. Deniz yoluyla taşınan ticari malların güvenli bir şekilde alıcılarına ulaştırılması denizlerin güvenliğinin sağlanabilmesi ile mümkündür. Yenidünya düzeninin ekonomik sistemler üzerine inşa edildiği günümüzde, ülkelerin ticareti hayati önem taşımaktadır. Bu nedenle deniz yoluyla gerçekleştirilen ticaretin aksaması ülkelerin çok büyük ekonomik zararlara uğramasına neden olabilmektedir. Betimsel tarama yöntemi ile yapılan bu araştırma, deniz güvenliğinin başlangıç noktası olan limanlarda ki ISPS Kod uygulamalarının Türkiye’deki etkinliğinin değerlendirmesini kapsamaktadır. Araştırmada öncelikle deniz ticaretinin önemi ve deniz yoluyla taşımacılık sistemlerinin ne şekilde olduğu, bu taşımacılık sistemlerinin hangi tür gemilerle sağlandığı açıklanarak gemi türlerinden sadece ISPS Koda tabi gemiler ele alınmıştır. Ayrıca dünyadaki ve Türkiye’deki deniz ticaret filolarının durumu incelenerek deniz taşımacılığının önemi ortaya konulmuştur. Araştırmanın ikinci bölümünde tarihsel süreç kapsamında denizde gerçekleşen terör saldırıları incelenmiş ve saldırı yöntemleri ortaya konulmuştur. Ayrıca denizde gerçekleşen terör ve korsan saldırıların dünya ekonomisine zararının boyutları incelenerek deniz ticaretinin korunmasının önemi belirlenmiştir. Üçüncü bölümde deniz ticaretinin sekteye uğramaması için dünyada alınan tedbirler, uluslararası anlaşmalar ve Türkiye’deki ulusal kanunlar incelenerek kavramsal çerçeve ortaya konulmuştur. Daha sonraki bölümde Türkiye’de limanlarda deniz ticaretinin korunmasına yönelik hazırlanan güvenlik planları ve içerikleri incelenerek güvenlik xii

planlarının birbirinden bağımsız hazırlanması nedeniyle ortaya çıkan güvenlik zafiyetleri tespit edilmiştir. Ayrıca liman işletmeciliği konusunda dünyanın en iyi limanı kabul edilen, Hollanda’nın ve Avrupa’nın en büyük limanı olan Roterdam Limanındaki Güvenlik Planlarının ve Risk Değerlendirmelerinin hazırlanma yöntemleri incelenerek Türkiye’deki uygulamalarla karşılaştırılması yapılmıştır. ISPS Koda tabi limanların güvenliğinin sağlanması hususunda Türkiye’deki devlet kuruluşları tarafından icra edilen denetimler incelenmiş ve devlet kuruluşlarının denetimlerindeki eksikliklerinden kaynaklanan güvenlik zafiyetleri ortaya konulmuştur. Ayrıca muhtemel saldırı neticesinde can ve mal kaybının çok yüksek seviyelere ulaşabileceği LNG limanlarında ki ISPS Kod faaliyetleri incelenerek özellikle deniz tarafından yapılması muhtemel saldırılara karşı ortaya çıkan güvenlik zafiyetleri belirlenmiş ve alınması öngörülen güvenlik tedbirlerinin neler olacağı belirtilmiştir. Araştırmanın son bölümünde ise mevcut politikaların geliştirilmesi ve eksik görülen hususlarda yeni politikaların üretilmesi ortaya konulmuştur. Çalışmada hipotezler doğrulanarak Türkiyede’ki limanlarda güvenlik zafiyetlerinin üst düzeyde olduğu ve liman güvenlik planının entegrasyonunun sağlanmamış olmasından kaynaklanan aksaklıklar bulunduğu ortaya konulmuştur.