Abstract:
Orta Doğu, tarihsel süreç boyunca jeopolitik konumu gereği bölgesel ve küresel güçlerin odak noktalarından biri olmuştur. Bu bölge, farklı etnik unsurlar ve farklı dinler barındıran bir coğrafyada olmasından ve Asya Avrupa, Afrika arasında bir köprü olmasından ötürü günümüze kadar doğrudan ya da dolaylı olarak sürekli din veya mezhep savaşları altında bırakılmıştır. Bu coğrafyanın böyle bir fıtrata sahip olmasının sonucu olarak politik istikrarsızlık da günümüzde halen devam etmektedir. İslam dini Sünnilik ve Şiilik mezhepleri olarak iki dala ayrıldıktan sonra; bu iki mezhep de yaşam alanı olan Ortadoğu'da birbirlerine karşı adeta hayatta kalma savaşı vererek amansız bir rekabete tutuştu. Savaşlar, istikrarsız ve güvensiz bölgeler bu rekabetin sonucudur. İran İslam Devrimi, İran'ın mezhep yönüyle Şiileşmesinde ve bu mezhebin ülke sathında etkili olmasında önemli rol oynayıp ülkede hızlı bir mezhep evrimine sebep olmuştur. Ülke içindeki devrimini mezhep yayılması ile bir anlamda tamamlayan İran, liderleri vasıtasıyla devrimi ihraç etmeye başladı. Bunun bir gereği olarak hükümetler İran'ın siyasi sınırlarının ötesinde daha fazla yoğunlaşmaya ve Şii grupları mezhep yayılmacılığında kullanmaya başladılar. İranın desteklediğı Şii gruplar elde ettiği kazanımlarla da bölgede dolaylı olarak aktif rol oynamaya çalışmaktadır. İran, yaşadığı İslam Devrimi'nden sonra siyasi sınırları içinde Şii mezhebi lehine bir toplum dönüşümü yaşamıştır. Bu dönüşümünü tamamlayınca özellikle Ortadoğuda olmak üzere dünya çapında devrimi ihracı yaparak aktif bir politika izlemiştir. İslam Devrimi'nden sonra İran'ın kendi siyasi sınırları dışında yaptığı farklı eğitim, kültürel ve politik aktiviteler, uluslararası alanda gerçekleştirdiği eylemlerin açık örnekleridir. Bu tez, İran'ın Orta Doğu'daki etki alanını genişletmek ve bu alandaki nüfuzunu artırmak için kullandığı yöntem ve yaklaşımlara ilişkin araştırmaya dayanmaktadır. Aynı zamanda İran'ın Ortadoğu politikası üzerinde etkili olan araçları ve faktörleri araştırıyor. Tezin temel konusu İran'ın Ortadoğu'daki dış siyasetini ve siyasetinde mezhebi araç olarak kullanmasını konu almaktadır. Tezde İran'ın dış siyasetindeki araçları ve bu araçların nasıl kullanıldığı araştırılmıştır. Ele alınan konulardan biri de İran ile Ortadoğu"da bulunan diğer ülkeler arasındaki siyasal ve kültürel farklılıklardır. İran'ın dış siyasetinde Şiilik mezhebini araç olarak kullanmasını değerlendirdikten sonra Ortadoğu'daki rolü ve tarihi emellerine ulaşmak için bölgedeki Şii gruplara verdiği siyasi destekler ele alınacaktır.
