Abstract:
Dinleme, dilsel mesaj içeren işitilebilir sesleri birtakım bilinçli zihinsel işlemler aracılığıyla anlamaya çalışmaktır. Bu kapsamda müfredatta yer alan dinleme metinleri ve bunların etkinliği, bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı, 2018-2019 eğitim ve öğretim yılında ilkokul 1, 2, 3 ve 4. sınıflarda okutulan Türkçe ders kitaplarındaki 72 dinleme/izleme metinlerinin söz varlığı, okunabilirlik düzeyleri, metin türleri, ses ve sesletim boyutu, görsel ve metin içerikleri bakımından betimsel bir desenle incelenmesidir. Metinlerin analizinde doküman inceleme ve uzman görüşüne başvurma tekniklerinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda metinlerin sözcük, cümle ve metin uzunluklarının literatürde belirlenen ölçütlere ve sınıf seviyelerine uygun planlanmadığı, tema ve metin biçimlerinin yüzdelik oran dağılımlarının planlı yapılmadığı fakat sesletim, tutarlılık ve metin tema uyumları, cinsel ayrımcılık, şiddet ögeleri ve olumsuz örneklere yer vermeme bakımından öğrenci seviyesine uygun oldukları tespit edilmiştir. Metinlerde çoğunlukla erkek sesi kullanıldığı, kadın sesine az, çocuk sesine ise yok denecek kadar az yer verildiği, görsel öge ve fon müziğine fazla yer verilmediği belirlenmiştir. Hiçbir metinde yazar müdahalesinin olmadığı ve bütün metinlerde diksiyon bakımından dinlenebilir bir üslubun kullanıldığı tespit edilmiştir.
