Yılmaz Güney’in Üçüncü Sineması

Abstract

1960’larda Latin Amerika’da Hollywood’un ticari sinema anlayışına bir tepki olarak ortaya çıkan ve Ukamau, Cinema Novo vb. sinema hareketlerinden beslenen üçüncü sinema, günümüze kadar halkasını büyüterek gelmiştir. 1960’ların politik içerikli sinema hareketleri ve teorik manifestoları “üçüncü sinema”nın temelini oluşturmaktadır. 1960’ların siyasi kaos ortamında düşük bütçeli filmler ve radikal manifestolarla ortaya çıkan “üçüncü sinema”, gelişmekte olan tüm üçüncü dünya ülkelerinde karşılık bulmaya başlamıştır. Latin Amerika’da Fernando Solanas, Octavio Getino, Julio Garcia Espinosa gibi yönetmenlerin başını çektiği “üçüncü sinema”, içinde politik sinemanın da unsurlarını barındırarak muhalif bir sinema anlayışının ortaya çıkmasını sağlamıştır. 60’lı yıllarda devrim hareketlerinin önemli isimleri Fanon ve Che Guevara, dikkatleri Üçüncü Dünyaya çekmek isteyen sinemacılar için önemli referanslar olmuşlardır. 1945’te Endonezya ve Vietnam, 1946’da Filipinler’in bağımsızlıklarını ilan etmeleri; 1947’de bağımsız Hindistan ve Pakistan devletlerinin doğuşu, 1948’de Burma’nın bağımsızlık ilanı; Çin ve Küba devrimleri, başlangıçta ‘Üçüncü Sinema’nın ürün vereceği belirli bir atmosfer yaratmıştır. Giderek halkasını genişleten üçüncü sinema hareketleri 1960’larla birlikte Türkiye’de de etkisini göstermeye başlamıştır. Türkiye’de Üçüncü Sinema’nın ilk temsili 1960’ların ilk aylarına kadar dayanmaktadır. Metin Erksan’ın “Gecelerin Ötesi” bu anlamda ilk olurken, Ertem Göreç’in “Karanlıkta Uyananlar” ve Duygu Sağıroğlu’nun “Bitmeyen Yol” filmi Türkiye’nin üçüncü sinema filmleri olarak nitelendirilmektedir. “Üçüncü Sinema”nın Türkiye’de en iyi karşılığını bulduğu isim şüphesiz Yılmaz Güney’dir. Güney’in kendi yaşamından izler taşıyan birçok filmi üçüncü sinema kriterlerini karşılamaktadır.