Abstract:
Eski dönemlerden günümüze kadar kentlerde ortak yaşamın geçtiği kentsel
mekânlara ihtiyaç duyulmuştur. Bu mekânlar toplumsal örf ve adetlere göre
biçimlenmiş, yer aldıkları toplumun kültürünü, inançlarını ve yaşam değerlerini
yansıtmıştır. Meydan biçiminde ortaya çıkan ilk kentsel dış mekânlar kentin
kültürünü yansıtmakla kalmayıp kent toplumunun sosyal özelliklerini sergiledikleri
mekânlar da olmuştur. İnsanların kullanmayı keşfettiği ilk kentsel mekân olarak
tanımlanan meydanlar, tarihsel süreçte kentlerde farklı işlevler taşımış ve kentsel
yaşamın önemli bir parçası haline gelmiştir.
Kentlerin yaşanabilir olmasında, meydanları oluşturan temel ögelerin, yaşayanların
fiziksel, sosyal vs. gereksinimlerini karşılayabilmesinin payı büyüktür. Yaşanabilir
kentler, insanların birbirleriyle ilişki kurmasına olanak tanıyan, barınma, çalışma,
ulaşım, dinlenme, eğlence gibi temel işlevlerin konfor koşulları içinde
gerçekleşmesini sağlayan ortamlardır. Bu açıdan, kentsel yaşamın önemli bir ögesi
olarak meydanlar, nitelikli yaşam alanları sunarak kullanıcıların beklentilerine cevap
verebilmelidir.
Bu çalışmada, kentlerin yapı taşları olan meydanlar ve meydan mekânını oluşturan
temel ögeler incelenmiş, örnek alan olarak seçilen Bakü Azadlık Meydanı bu ögeler
bağlamında analiz edilmiş, bu perspektifte kullanıcıların Azadlık Meydanının fiziksel
ve işlevsel nitelikleri hakkındaki görüşleri ve Meydanın kullanımını etkileyecek
mekânsal kararlara yaklaşımları sorgulanmıştır.
Saha çalışması iki safhadan oluşmaktadır. İlk safhada Azadlık Meydanı gözlemlere
dayalı olarak sosyal ve fiziksel faktörler çerçevesinde analiz edilmiş ve tanımlı bir
meydan niteliğine kavuşabilmesi için işlevsel ve estetik tasarım önerileri
getirilmiştir. İkinci safhada bir anket formu aracılığı ile Azadlık Meydanı
kullanıcılarının mekâna ilişkin görüşleri ve Meydana yönelik projelendirilen
mekânsal kararlar hakkındaki düşünceleri sorgulanmış, elde edilen veriler istatistik
analiz metotları ile değerlendirilmiştir.
Elde edilen sonuçlar, meydanın işlevsel kullanımını güçleştiren önemli erişim
sorunları bulunduğunu, mekânın kullanıcı gereksinimlerini yeterince
karşılayamadığını, bu bağlamda, kamu idaresi tarafından geliştirilen projenin başta
erişim sorunu olmak üzere bununla ilişkilendirilen mekânsal yetersizliklerin
indirgenmesine olanak vereceğinin düşünüldüğünü ve bu nedenle anlamlı düzeyde
desteklendiğini ortaya koymaktadır.
