16. ve 17. YYʼDA OSMANLI VE SAFEVİ DEVLETLERİNİN BAŞKENTLERİNDE MEYDAN KAVRAMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER-MEYDANDA YAŞAM KURGUSU

Abstract

16. ve 17. yüzyıllarda Osmanlı ve Safevi imparatorlukların siyasi, sosyal ve ekonomik yapısal incelenmesi, bu çalışmaya temel dayanak oluşturmaktadır. Tarihi süre içerisinde kentsel alanların şekillenmesi ve biçimlenişi, en önemli hedef olarak belirlenmiştir. Hâlihazırdaki araştırmada en etkili faktörlerin(fiziksel boyutlar ve uzaysal nitelikler) ve farklı coğrafik topraklarda olan dünya görüşlerin değerlendirmesi amaçlanmaktaydı. Çeşitli sosyal süreçleri baştan geçirten imparatorlukların başkentleri örnek olarak alınmıştır. İmparatorlukların eski başkentlerinde uygun bir kentsel gelişimi başlanmaması ve aynı zamanda devletin yüksek mevkilerin arasında planlanma faaliyetlerinin yaygınlaşması, Şah veya sultanların kapsamlı kararların değerlendirilmesinin gerektiği, kent kavramının biçimlenişinde sosyal süreçlerin önemli rollerinin algılanması ve Kent imgesini etkileyen kentsel alanların yaşam kurgusu dikkate alınması gibi yüklemler tezin ana hipotezleri olarak sorunların daha fazla açıklanması için önerilmektedirler. Araştırmanın çoğu vurguları; bir taraftan Osmanlı sultanların siyasi fırsatları ve sosyal bir sembolik düşünceleri, diğer taraftan da Safevi şahların siyasi iktidarı ve sosyal dünya görüşleri üzerinde temel dayanak oluşturmaktadır. Sultanların ve Şahların siyasi iktidarından dolayı iç güvenlik sağlanır ve böylece hem ekonomik durumu zenginleşecektir, hem de planlanma faaliyetlerin sayısı artacaktır. Osmanlı imparatorluğunda hukuki ve dini veya Safevi imparatorluğunda siyasi iktidarın ve ekonomik gelişiminin simgesel gibi kentlerin farklı rollerini keşfetmek, çalışmanın diğer işlevsel vurgularıdır. Kent insanlar bakımından imgelenebilen ve algılanabilen bir nesne olarak; çevresel öğelerle insan arsında olan iki yönlü bir sürecin sonucudur, Oysaki hem tecrübelerin hem de anlık algılamanın etkisinin altındadır. Yüksek lisans tezin temel vurgusu olarak; Meydanın insani bir tecrübe gâh olarak diğer sanatsal ortamlar (Sinema ve Tiyatro) gibi bütün öğeleri birleştirerek “Yaşam Kurgusunu” iki sekanslı bir biçimde belirlenmesi istenilmektedir. Seçilmiş örneklere göre, bu vurguların çoğunlukla İslami kentsel modellerine sahip olan şehirlerde popüler edilmesinin mümkün olduğu görünmektedir. Farklı kültürleri paralel şekilde irdelemek ve çeşitli bilimsel alanlarda (Tarih, Mimarlık, Kentsel planlama) araştırmak, yüksek lisans tezine büyük değerler katmış ve araştırmacının kendisine büyük öğreti sunmuştur. Dolayısıyla bu araştırma kapsamında toplanan bilgi ve belgelerin bu konuda çalışacak diğer araştırmacılara veri sağlaması arzu edilmektedir.