ANAYASAL DEMOKRASİLERDE SİYASİ PARTİLERİN HUKUKİ NİTELİĞİ

Abstract

Bu çalışmada, anayasal demokrasilerde, siyasi partilerin hukuki niteliği hakkında yapılan tartışmalar incelenmiştir. İnceleme konusu, anayasalarında siyasi partilere yer veren ülkelerin Anayasaları ve Siyasi Partiler Kanunu hükümleri çerçevesinde ele alınmış, siyasi partilerin tarihsel gelişimi, tanımı, işlevleri ile unsurlarının nelerden ibaret olduğu ve siyasi parti türleri incelenmiştir. Bu kapsamda, siyasi partilerin demokrasi ile ilişkisi ve temsili demokrasi kurumları üzerindeki etkileri ve temsili demokrasiyle olan benzerlik ve farklılıklarına değinilmiştir. Daha sonra, Türk hukukunda ve karşılaştırmalı hukukta, anayasal ve yasal temelde siyasi partilerin hukuki düzenlemelere ne şekilde konu edildiği ele alınacak; devamında ise, Türk ve dünya doktrininde siyasi partilerin hukuki niteliği hakkındaki görüşler incelenerek, konu açıklanmaya çalışılmıştır. Temel olarak, siyasi partilerin hukuki niteliği konusunda, kamu hukuku görüşü, özel hukuk görüşü ve uzlaşmacı görüş olarak üç farklı nitelemeye yer verilen çalışmamızda, bu görüşlerin dayanağı olan temel hususlar incelenmiştir. Son olarak, Türk Anayasa Mahkemesi’nin bu konudaki tutumu, Türkiye İşçi Partisinin, Birlik Partisinin, Sosyaldemokrat Halkçı Partinin, siyasi partilere devlet yardımı konusunda yapılan birtakım düzenlemelere karşı açtığı iptal davalarında vermiş olduğu kararlar çerçevesinde değerlendirilmiştir.