AB MALİ YARDIMLARI VE İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ UYGULAMASI

Abstract

Avrupa Birliği; ülkeler ve bölgeler arasındaki gelişme farklılıklarını azaltmak ve ülkelerin kalkınmasına yardımcı olmak adına hem üye ülkelere hem aday ülkelere hem de işbirliği sağladığı ülkelere yönelik olarak çeşitli yardım mekanizmaları geliştirmiştir. Bu mekanizmalar üyelik durumuna göre değiştiği gibi zaman içerisindeki gelişmelere paralel olarak revize edilmiştir. Türkiye aday ülke statüsünden dolayı; IPA, Topluluk Programları ve Avrupa Yatırım Bankası Kredileri mali yardım araçlarından yararlanabilmektedir. Bu mali yardımlardan ülkemizin kurum ve kuruluşları yararlanabilmektedir. Ayrıca yerindenlik ilkesi çerçevesinde yerel yönetimlere de önemli miktarlarda kaynaklar sağlanmaktadır. Fakat söz konusu her bir kaynağın kendine has kuralları ve uygulama yöntemleri mevcuttur. Bu kapsamda; finansman kaynağı arayan diğer kurumlar gibi yerel yönetimlerin de farklı başlıklar altında aktarılan AB mali yardımlarının uygulama usul ve kurallarını bilmeleri gerekmektedir. AB mali yardımlarını projeler aracılığı ile dağıtmaktadır. Projeler ile beraber ülkeler, ülkelerle beraber kurumlar yarışmakta ve ciddi bir rekabet ortamı oluşmaktadır. Dolayısı ile AB mali destek sağlanacak projeleri seçerken; nitelik ve uygulanabilirlik açısından daha etkili, sonuçları ve sürdürülebilirliği daha güçlü olan daha geniş etki alanına sahip projeleri tercih etmektedir. Bu rekabetçi süreç de mali desteklerden yararlanmak isteyen kurum ve kuruluşları daha nitelikli projeler hazırlama konusunda teşvik edici bir rol üstlenmektedir. AB ülkelerindeki yerel yönetimlerin işleyiş açısından önemli bir yere sahip olduğu ve aynı zamanda çok aktif roller üstlendiği bilinmektedir. Bu çerçevede; Türkiye’deki yerel yönetimlerin AB uyum sürecindeki rolü ve AB Mali yardımlarından yararlanma düzeylerini anlamak açısından ülkemizde öncü konumda bulunan İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından yürütülen AB çalışmaları önem arz ettiğinden işleyen yapı incelenmiştir. AB çalışmaları kapsamında İstanbul Büyükşehir Belediyesi örnek diyebileceğimiz bir çalışmaya 2005 yılında imza atmış ve AB’yi doğru anlamak ve AB sürecini yerelde etkin olarak yürüterek AB mali yardımlarından en iyi düzeyde yararlanmak adına AB İlişkileri Müdürlüğü’nü kurmuştur. Bu Müdürlük; kuruluşunun ilk yıllarında personel temininin yanında AB sürecinin işleyişi ve AB müktesebatı konusunda bilgi birikimi ve kapasite artırımı sağlamıştır. İBB’nin bir bütün olarak hem birimlerinde hem iştiraklerinde hem de İSKİ ve İETT gibi bağlı kurumlarında AB konusuna hâkim ve mali yardımlardan yararlanmak üzere proje hazırlayabilecek “İBB AB Yerel Takımı” olarak adlandırılan bir ekip oluşturulmuştur. İBB’nin AB Modeli olarak ifade edebileceğimiz yapı çerçevesinde yapılan çalışmalar, verilen eğitimler ve oluşturulan ekip ile belli bir çalışma sistematiği oluşturulmuş ve bu konuda başarı sağlanmıştır. 2006 yılı itibari ile çalışmalar meyvesini vermiş ve AB projeleri noktasında İBB genelinde bir artış yaşanmıştır. Şimdiye kadar anlatılanlar ve yapılan çalışmalarda elde edilen veriler bugüne kadar söz konusu mali yardımlardan kimi zaman sistemli kimi zaman ise karma mekanizmalar aracılığı ile yararlanıldığını göstermektedir. Fakat daha iyi bir düzeyde yararlanılamaması için hiçbir sebep olmadığı da açıktır. Türkiye'de tam manası ile AB Mali yardımlarından fayda sağlanamamasının nedenleri şu şekilde sıralanabilir: Mali yardımlar konusundaki doğru olarak bilinmeyen mevzular, proje deneyimine sahip personelin azlığı, birimlerde yabancı dil bilen personelin az olması, günlük iş yükünün fazla olması ve bu sebeple projelere gereken önemin verilememesi, ilgili kurumlar arasındaki koordinasyon eksikliği, bürokrasi sarmalı ve AB fonlarının kullanım prensiplerine tam uyumun sağlanamaması…AB mali yardımlarından yararlanılması için işleyen bir sistemin kurulması ve sürekli beslenmesi gerekmektedir. Fakat bu sistemin kurum içinden hem üst düzey yönetim kademesi tarafından hem de yatay da diğer birimlerden sürekli beslenmesi gerekmektedir. Söz konusu yapı her iki yerden de beslenemediğinde problemler ortaya çıkacak ve sistemin işlerliğini yitirmesine sebebiyet verecektir. Bu açıdan üst yönetim kademesi tarafından gerekli kolaylık ve bürokrasiyi azaltıcı yeni yaklaşımlar geliştirilmesi, paralel düzeyde de tamamlayıcı unsur olan diğer birimlerin gereken özeni göstererek önceliklere yönelik kaliteli ve vizyonel projeler üretilmesine destek vermesi gerekmektedir.