GELENEKSEL AMASRA EVLERİ PLAN TİPOLOJİSİ

Abstract

Bu tez çalışmasında Türkiye’nin Batı Karadeniz Bölgesinde yer alan Bartın ili Amasra ilçesindeki geleneksel konut kültürü ele alınmıştır. Amasra’nın ilçe merkezinde yer alan 19. yüzyıl geleneksel konut örnekleri incelenmiş, öncelikle plan tipleri olmak üzere yapım sistemi ve kullanılan malzemeler ortaya çıkarılmıştır. Bu analiz yok olmak üzere olan bölgedeki konut kültürünü yeniden hatırlatmak, gelecek dönemlerde unutulmamasını sağlamak ve yapılacak olan restorasyon çalışmalarına yardım sağlamak adına yapılmıştır. İlk olarak bölgenin tarihinden ve coğrafi özelliklerinden bahsedilerek başlayan tez, bölgedeki konut mimarisi başlığı altında evlerin biçimlenmesinde etkisi olan çevresel ve sosyal etkenlerden söz edilerek devam etmektedir. Evlerin şekillenmesinde önemli yere sahip olan iklim, topografya ve malzeme üçlüsü çevresel faktörler içerisinde incelenmiş; mahremiyet, dini değerler ve kültürel özellikler, sosyoekonomik statü ve aile yapısı ise yine evler için oldukça önemli olan sosyal faktörler içerisinde incelenmiştir. Daha sonra bölge genelindeki geleneksel konutların plan özellikleri, plan tipleri, yapım sistemi ve malzemesi, yapım elemanları ve son olarak cephe düzeni ve dekorasyonu anlatılmıştır. İkinci bölümde ise, Amasra ilçe merkezinde konu alınan 11 konut, yapım tarihleri, plan özellikleri, yapım sistemi ve cephe özellikleri bakımından ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bölge genelinde evler o evde yaşayan ailenin lakabıyla söylenerek tarif edilirdi. Bu doğrultuda incelenen bu 11 konut, Boztepeliler evi, Kum otel, Fatma Hanımların evi, Büyükadalıların evi, Sertellerin evi, Zırtılların evi, Denizer pansiyon, Zavrakların evi, Kale konak pansiyon, Sağırosmanların evi ve Postacı Mehmetin evidir. Evlere hep bir kulluk bölümünden girilmiş ve bu kat genellikle taş duvarlardan oluşturulmuştur. Evlerin plan tipi, evde yaşayan ailenin alışkanlıkları ve kullanım biçimine bağlı olarak farklı biçimlerde, fakat hep bir sofa (dışar) mekanı baz alınarak şekillenmiştir. Evlerdeki oda (içer) mekanları ise sofa (dışar) etrafında biçimlenmiştir. Evlerin neredeyse her yerinde ahşap malzeme kullanılmıştır. Ana çatkıda, duvarların dolgu malzemesinde, dış cephe kaplamasında ve cephedeki süsleme ögelerine kadar ahşap malzemenin baskınlığını görmek mümkündür. Bu tezde Amasra ilçesindeki geleneksel evlerde detaylı incelemeler yapılmış, evlerin plan tipleri çıkarılmış, konut kullanıcılarıyla görüşülerek bölge mimarisinin geçmişten günümüze ne gibi değişimlere maruz kaldığı ve konut sahiplerinin düşünceleri doğrultusunda gelecekte oluşabilecek tablo hakkında çıkarımlarda bulunulmuştur. Sonuç olarak, Amasra ilçesi geleneksel konut mimarisi adına yapılan bu araştırmada bölge konut mimarlığı içerisinde plan şeması, yapım tekniği ve malzeme özelliği ile önemli bir yere sahip olduğu görülmüş ve gelecekteki kuşaklara aktarılması açısından belgeleme çalışması yapılmıştır.