ŞİRKETLERİN TOPSİS YÖNTEMİYLE FİNANSAL PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ: BİST3O ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Abstract

Hayatımızın her alanında karar verme problemleri ile karşı karşıya kalırız. Üniversite tercihi, iş seçimi, gayrimenkul alma veya hisse senedine yatırım yapma gibi kişisel kararlar yanı sıra şirket birleşme ve bölünmeleri, kurumsal yatırım kararları, uygun poziyona uygun çalışan tercihi gibi kurumsal karar verme problemleri de grup olarak karar vermeyi gerektiren karar süreçleri ile de karşılaşabiliriz. Alternatifler arasından optimal karara varabilmek için ise sezgisel değerlendirme yetersiz kalabilir. Bu yüzden birden fazla alternatifli problemlerde, hem nitel hem nicel kriterleri bir arada değerlendirebileceğimiz güvenilir ve sistematik analiz yöntemlerine başvurmamız gerekir. Bu gibi problemlerin çözümü için Çok Kriterli Karar Verme(ÇKKV) yöntemleri bulunmuştur. ÇKKV Yöntemleri birden fazla alternatifli ve nitelikli karar verme problemlerimizde bize basit yöntemlerle çözüm bulma ve en doğru karara varabilmemiz için yol gösterici nitelikte matematiksel yöntemlerdir. Günümüzde de sıkça kullanılan ve geliştirlen ÇKKV yöntemleri hem zaman hem de maliyet tasarrufu ile optimal karara kolayca ulaşmamızı sağlayacak yöntemlerdir. Günümüzde akademik çalışmalarda ve kurumsal yönetime önem veren firmalarda kullanılmakta olan birçok ÇKKV yöntemi vardır. Bu çalışmada ÇKKV yöntemlerinden TOPSIS, ELECTRE ve Gri İlişkiler Analizi yöntemleri açıklanmış, uygulama bölümünde ise TOPSIS yöntemi kullanımıştır. Veri olarak ise önce BİST30’da işlem gören firmaların(bankalar hariç) 2010-2016 yılları arasında yayımlanan Bağımsız Denetim Raporları’ndan finansal tablo verileri kullanılarak bulunan Karlılık Oranları ve Dikey Yüzde Oranları kullanılmıştır. Daha sonra TOPSIS yöntemi kullanılarak daha önceden hesaplanmış olan finansal analiz oranları kriter olarak belirlenerek analize tabi tutulmuştur. Uygulama bölümü üç aşamadan oluşmaktadır. Her bölümde oluşturulan karar matrisinde finansal performans oranları kriter olarak sabit tutulmuştur, alternatifler ise her bölümde değiştirilmiştir. İlk bölümde alternatif olarak firmalar belirlenmiş ve herbir firmanın kendi içinde 2010-2016 yılları arasında finansal performans oranları sıralanmıştır. Sonraki aşamada yıllar alternatif olarak alınmış ve her yıl firmalar arasında bir sıralama yapılmıştır. Son aşamada ise herbir firmanın herbir yılda gösterdiği finansal performanları en iyiden en kötüye doğru sıralanmıştır. Çalışmada sonuç olarak ÇKKV yöntemlerinin karmaşık problemlerin analizi ve karar verme süreçlerinde, hem şirket yönetimlerine hem de bu şirketlerin hisse senedine yatırım yapacak olan yatırımcılara karar verme süreçlerinde kullanabilecekleri, maliyet ve zaman tasarrufu ile herhangi bir analiz programına ihtiyaç duymadan, kişisel veya grup olarak uygulanabilecek nesnel ve öznel yargıları içerebilen analizlere olanak sağladığı sonucuna varılmıştır.