VADELİ İŞLEMLER VE OPSİYON BORSASI’NIN DURUMU, TÜRKİYE’DE GELİŞİMİ VE GERİYE DÖNÜK OPSİYONLAR ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Abstract

Günümüz dünyasında, iş ve çeşitli alışveriş işlemleri çok daha büyük bir ekonomik etki oluşturmaya başlamıştır. Dünya’da bilinen ilk vadeli işlem borsası 16. yüzyıl Japon tarihine kadar dayanırken ilk düzenli borsa ise 18.yüzyıl da Amerika’da kurulmuş olan Chicago Board Of Trade (CBOT) olmuştur. İlerleyen yıllara ise büyük kurum ve kuruluşların bir araya gelmesiyle Almanya’dan Deutscher Aktienindex (DAX) ve Japonya’dan Nikkei Stock Average (NIKKEI 225) olmuştur, Türkiye’de ise İzmir Vadeli İşlem Borsası (VOB) kurulup daha sonra yerini Borsa İstanbul (BİST) adını almış olan vadeli işlem borsasına bırakmıştır. Büyüyen bu borsa işlemleri beraberinde çeşitli türev ürünlerini de ortaya çıkartmıştır. Ortaya çıkan bu işlem farklılıklarının tamamında alım ve satımı yapılan ürün veya malın alıcı ve satıcı arasındaki risk düzeyini en azami düzeye indirme ve borsada oluşan işlem hacminin ekonomik verileri doğru ve istatiksel yansıtılmasına çaba göstermiştir. Türev piyasası, yapılan sözleşmeler ile alım ve satım işlemleri daha güvenilir bir hale getirmiştir. Vadeli İşlemlerde, bu tür işleyiş yöntemlerini destekleyen Future, Forward, Swap, Amerikan tipi, Avrupa tipi, Egzotik ve diğer opsiyon çeşitleri buna iyi bir örnektir. Türev piyasası tarihi uzun zaman öncesine dayanan ve insanların yine kendi ihtiyaçlarını gidermek için oluşturdukları bir kavram ile oluşturulmuştur. Oluşan bu yapı içerisinde kurulan kurum ve şirketler, alış-veriş işlemleri güvence altına almış risklerden korumuştur. Alım ve satımı yapılan ürün gruplarının fazlalığı ve çeşitliliği ile Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VİOB), yüksek miktarda alım-satım işlerinin gerçekleştirilmesi borsa türlerine oranda bu türev piyasasının daha ileri düzeyde gelişmesine ve dünya çapında bir işlem hacmi oluşturmasına sebep olmuştur. Gelişen piyasa içerinde birçok yatırımcı bunun farkına varmış ve bir borsa çatısı altında toplanarak çeşitli ülkelerde dünya borsalarını oluşturmuşlardır. Tez çalışmasında Dünya’da bulunan vadeli opsiyon borsalarının en önemlileri ve Türkiye’de bulunan VİOB’un genel bir incelenmesi yapılmaya çalışılmıştır. Beş bölümden oluşan bu çalışmanın bu borsa türünün güncel ve istatiksel verilere dayanarak, ideal ve anlaşılabilir olması sağlamaya çalışılmıştır. Vadeli İşlemlerin, Dünya genelindeki önemi ve ilerleyen yıllarda büyüyerek daha ileri bir işlem hacmine sahip olacağını gözlemlemekteyiz. Global dünyada, şuan hali hazırda Amerika, Avrupa, Asya ve Dünyanın diğer kıtalarında yapılan bu işlemler milyar dolar seviyelerinde dolaşmakta olduğu istatiksel verilerde ortaya çıkmaktadır.