ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN YAZILI VE SÖZLÜ ANLATIMLARININ DİL KULLANIMI BAKIMINDAN KARŞILAŞTIRILMASI: KIRŞEHİR BİL KOLEJİ ÖRNEĞİ

Abstract

Türkçe konuşulduğu gibi yazılma özelliğine sahip dillerin en başında gelir. Fakat son yıllarda gelişen teknoloji, sosyoekonomik durum, internetin iletişimdeki tuttuğu geniş yer; yazılı ve sözlü anlatımdaki farklılıkları yüksek oranda arttırmıştır. Konuşma ve yazma, insan iletişiminde iki beceridir. Dört temel dil becerilerinden, anlatma becerileri olan yazılı ve sözlü anlatım arasındaki farklılıklar zamanla kaybolmaya başlamıştır. Bu çalışmayı da ortaya çıkaran temel problem, yazılı ve sözlü anlatım arasındaki farklılıkların kaybolmasıdır. Çoğunlukla internet dili konuşmaya, konuşma dili de direkt olarak yazıya aktarılmaktadır. Konuşma dilinin direkt olarak yazıya aktarılması durumu; yazılı ve sözlü anlatım arasındaki farklılığın kaybolmasına, dilimize, anlatım becerilerine zarar vermektedir. Araştırmanın amacı; öğrencilerin yazılı ve sözlü anlatım becerileri arasındaki farklılıkları, anlamsal boyutta dil kullanımı bağlamında araştırmaktır. Ayrıca yazılı ve sözlü anlatımı; anlatımın bütüncül ölçütlerine göre değerlendirip karşılaştırmaktır. Çalışma; yazılı ve sözlü anlatımı etkileyen unsurların, sıkça tekrar eden hataların, anlatımın ortak noktalarından uyarlanan bütüncül ölçütlere göre yeterlilik düzeylerinin tespitiyle, öğrencilerin yazılı ve sözlü anlatımları arasındaki farklılıkların dil kullanımı bakımından karşılaştırılmasıyla ilgilidir. Ayrıca ortaokul öğrencilerinin yazılı ve sözlü anlatımlarının kişi, sınıf ve cinsiyet değişkenleri bağlamında anlamlı farklılıkların olup olmadığı konusunda incelemeler bulunmaktadır. Araştırma nitel bir araştırmadır ve yöntem olarak doküman incelemesi kullanılmıştır. Çalışmada betimsel analiz yönteminde bulunan içerik analizi kullanılmıştır. Çalışmada yapılan betimsel içerik analizinde kategorize etme amacı vardır. Çalışma grubundaki öğrenciler basit rastlantısal örnekleme (random) yöntemi ile seçilmiştir. Öğrencilerin yazılı verilerini toplamak için kısa film (Kolay Hayat/The Easy Life) izletilmiştir. Kısa film seçilirken öğrencilerin kendilerini viii rahatça ifade edebilecekleri, seviyelerine ve ilgilerine uygun olmasına dikkat edilmiştir. Bu amaç doğrultusunda Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda bulunan temalar göz önünde bulundurulmuştur. Kısa filmin uygunluğu hakkında uzman görüşü alınmıştır. Sözlü anlatım becerisinin değerlendirilmesi için yine uzman görüşüyle desteklenmiş yakın çevresinde şahit olduğu, ilgiyle konuşabileceği bir soru (Tüm dünyadaki insanların yaşam şekli aynı olsaydı, nasıl olurdu?) seçilmiştir. Araştırma kapsamında ortaokul öğrencilerine 60 kompozisyon yazdırılırken yine aynı öğrencilerin konuşmaları kaydedilmiştir. Kompozisyonlar ve ses kayıtları belirli başlıklar dâhilinde incelenip yazılı ve sözlü anlatım kapsamında karşılaştırılmıştır. İncelemeler ve karşılaştırmalar yazılı ve sözlü anlatımın ortak noktalarından oluşturulan ölçütler bağlamında gerçekleşmiştir. Belirlenen 19 ortak ölçüte “anlatımın bütüncül ölçütleri” ismi verilmiştir. Anlatımın bütüncül ölçütleri açıklandıktan sonra öğrencilerin yazılı, sözlü anlatımları değerlendirilmiştir. Değerlendirmelerden sonra yine ölçütler başlıklandırılarak öğrencilerin yazılı ve sözlü anlatımları karşılaştırılmıştır. Ortaokul öğrencilerinin yazılı ve sözlü verileri anlatımın bütüncül ölçütleri çerçevesinde incelenip karşılaştırıldıktan sonra kişi, sınıf ve cinsiyet tabanlı değerlendirme ve karşılaştırmalarla sunulmuştur. Sözlü ifadeleri kaydetmek üzere yapılan ses kaydı için okul müdüründen, öğretmenlerinden ve öğrenci velilerinden yazılı izin alınmıştır. Araştırma sonucunda ortaokul öğrencilerinin yazılı ve sözlü anlatımları arasında dil bakımından anlamlı farklılıklar gerçekleşmiştir; konuşmadaki çoğu hatanın yazı diline yansıtıldığı, özellikle de öğrencilerin konuştukları gibi yazdıkları, anlatımın bütüncül ölçütlerine göre yeterli biçimde oluşturulmuş sözlü anlatımın yazı diline de olumlu biçimde yansıdığı tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda yazılı ve sözlü anlatımın kesişen, benzeşen, farklılaşan nitelikleri dil kullanımı bakımından bütüncül ölçütlere göre sınıflandırıldığında, yazılı ve sözlü anlatımı geliştirici, çözüme dayalı etkinlikler hazırlanabilir.