Abstract:
Günümüz erken çocukluk eğitim programlarının birincil amacı, çocukların merak,
sorgulama, keşfetme, problem çözme ve akıl yürütme gibi üst düzey düşünme
becerilerini geliştirmektir. Bu kapsamda, okul öncesi öğretmenlerinin çocuk merkezli
epistemolojik anlayışa sahip olmaları ve bunu kendi öğretimlerine dâhil edebilmeleri
önemlidir. Bunun için de sorgulama ve akıl yürütme temelli etkinliklerin özellikle
hizmet öncesi dönemden itibaren okul öncesi öğretmen eğitiminde ele alınması
gerekmektedir. Tüm bu belirtilenler ışığında, bu çalışmada okul öncesi öğretmen
adaylarının epistemolojik inançlarının çocuklarla felsefe (P4C) etkinlikleri sırasındaki
informal akıl yürütme örüntüleri üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Ayrıca erken
çocuklukta düşünme becerileri ve çocuklarla felsefe ile ilgili eğitimin okul öncesi
öğretmen adaylarının epistemolojik inançlarını anlamlı bir şekilde değiştirip
değiştirmediği de incelenmiştir. Nitel ve nicel araştırma desenlerinin birlikte
kullanıldığı bu karma yöntem araştırmasına üçüncü sınıfta öğrenim gören 25 okul
öncesi öğretmen adayı katılmıştır. Araştırma, sıralı dönüşümsel tasarıma bağlı
kalınarak gerçekleştirilmiştir. Toplamda 14 hafta süren uygulama-veri toplama
sürecinde tüm katılımcılara öncelikle Öğrenmeye Yönelik Epistemolojik İnanç Ölçeği
(ÖYEİÖ) uygulanmıştır. Katılımcılar, bu uygulamadan aldıkları puanlara göre üçer
kişilik gruplara ayrılmışlardır. Ardından ilk dokuz haftalık süreçte erken çocuklukta
düşünme becerileri ve çocuklarla felsefe ile ilgili teorik derslere dâhil edilmişlerdir.
Son dört haftalık süreçte ise farklı bağlamlardan oluşan toplamda dokuz çocuklarla
felsefe etkinliği aracılığıyla küçük grup etkinliği gerçekleştirmişlerdir. Sürecin
sonunda tüm katılımcılara ÖYEİÖ uygulanmıştır. Analiz sürecinde, epistemolojik
inancı en yüksek ve en düşük olan iki grubun çocuklarla felsefe etkinlikleri sırasındaki
informal akıl yürütme örüntüleri değerlendirilmiştir. Bu şekilde, epistemolojik inancın
viii
informal akıl yürütme örüntüleri üzerindeki etkisi belirlenmiştir. Buradaki analizler
Sadler ve Zeidler, (2005) tarafından geliştirilen informal akıl yürütme rubriği
aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Diğer yandan, tüm katılımcıların sürecin başında ve
sonundaki epistemolojik inançlarını karşılaştırmak amacıyla da ön ve son ÖYEİÖ
puanları üzerinde t-testi yapılmıştır. Analiz sonuçları, epistemolojik inançların
mantıksal akıl yürütmeleri arttırdığını ortaya çıkarmıştır. Diğer yandan, çocuklarla
felsefe etkinliklerindeki daha çok ikilem içeren bağlamların katılımcıların sezgisel akıl
yürütmelere başvurmalarına neden olduğu tespit edilmiştir. Konu bağlamı, akıl
yürütme örüntülerinin niteliğini epistemolojik inançlardan bağımsız bir şekilde
etkileme eğilimindedir. Ulaşılan bu sonuçlar, literatür eşliğinde derinlemesine
tartışılarak önerilerde bulunulmuştur.
